ساختار دندان
دندان از دو بخش تاج و ریشه تشکیل شده است، تاج همان کلاهک سفیدرنگی است که در دهان می‌بینید و به عنوان دندان می‌شناسید و ریشه بخشی از دندان در زیر تاج است که در داخل لثه و استخوان فک فرو رفته تا تاج دندان را ثابت نگه دارد.
همه دندان‌ها سه لایه اصلی دارند:
- از بیرون به داخل ابتدا لایه مینا قرار دارد که سفید رنگ است و کامل دندان را احاطه کرده تا از بخش‌های آسیب‌پذیر داخل دهان محافظت کند. مینا سخت‌ترین ماده در بدن انسان است.
- عاج لایه زیر مینا است که رنگ آن به زردی می‌زند. در جاهایی از دندان که مینا از بین رفته است، می‌توان تاج دندان را دید به خصوص در کسانی که دندان قروچه دارند و دندان‌های خود را به‌هم می‌سابند در سطح جونده یا برنده دندان‌هایشان ممکن است تاج نمایان شده باشد. عاج از مینای دندان نرمتر و آسیب‌پذیر است.
- پالپ هسته دندان است که خانه عصب دندان و رگ‌های خونی است که دندان را تغذیه‌رسانی می‌کنند. پالپ تنها بخش زنده دندان است، هنگامی که پالپ دندان‌مان دچار عفونت می‌شود باید کاملاً تخلیه و پاکسازی شده و با مواد مخصوص پر شود به این کار عصب‌کشی می‌گوییم.
چه زمانی نیاز به عصب‌کشی دندان وجود دارد؟
عصب‌کشی در مواردی انجام می‌شود که پالپ آسیب برگشت‌ناپذیر دیده است و چاره‌ای به جز تخلیه و تمیزکردن آن و پرکردن آن با مواد پرکننده مخصوص، وجود ندارد.
علل آسیب دیدن پالپ
- شکستن دندان طی یک حادثه مانند تصادف، زمین خوردن یا بازی.
- پوسیدگی عمیق دندان که درمان نشده و به پالپ رسیده است.
- نشت پرکردگی قدیمی یا نامناسب که باعث شده زیر آن پوسیدگی اتفاق بیافتد.
اگر هر علائمی مانند درد دندان یا ورم کردن لثه یا هرچیز دیگری که غیرمعمول است تجربه می‌کنید به دندان پزشک مراجعه کنید تا وضعیت دندان‌ها را بررسی کند.
همچنین مرتباً برای بررسی پرکردگی‌های قدیمی دندان به دندان پزشک مراجعه کنید تا اگر از دندان جداشده یا ترک خورده است هر چه زودتر تعویض شود.
علائم عفونت پالپ دندان به صورت زیر است
- درد در هنگام غذاخوردن یا نوشیدنی به خصوص هنگامی که دمای آن خیلی سرد یا گرم است.
- درد در هنگام جویدن
- لقی دندان
تشخیص دقیق وضعیت پالپ تنها با عکس دندان که با اشعه ایکس گرفته می‌شود، صورت می‌گیرد.
اگر دندان درد برطرف شد یعنی نیازی به عصب کشی ندارم؟
توجه داشته باشید با پیش رفتن عفونت ممکن است این علائم از بین بروند چون پالپ نابودشده و عصب‌ها دیگر پیامی ارسال نمی‌کنند. ممکن است تصور کنید دندان‌تان خوب شده باشد اما در واقع عفونت گسترش یافته است. در نهایت ممکن است علائم زیر پدیدار شوند.
- بازگشت درد در هنگام جویدن
- ورم لثه در اطراف دندانی که درگیر شده است.
- ترشحات چرکی از دندان
- ورم صورت
- تیره‌تر شدن رنگ دندان
توجه داشته باشید که دندانی دچار درد شده است حتماً باید بررسی شود. دندانی که دچار عفونت شده است خود به خود بهبود نمی‌یابد. اگر دندان را به حال خود رها کنید وضعیت آن بدتر شده و دندان‌ها و استخوان مجاور آن نیز در خطر قرار می‌گیرد. اگر عفونت گسترده باشد احتمال موفقیت درمان عصب کشی دندان کاهش می‌یابد.
مراحل عصب کشی
برای درمان عفونت پالپ دندان، باید باکتری‌ها و بافت‌ها صدمه دیده برداشته شود. اگر به موقع به داد دندان نرسید مجبور می‌شوید دندان را بکشید. از آن جایی که پروتزهای مصنوعی جایگزین دندان مشکلات زیادی دارند و دائماً برایتان هزینه می‌تراشد، بهتر است تا جایی که می‌توانید، دندان طبیعی خود را حفظ کنید.
- برای عصب کشی ابتدا دهان بی‌حس می‌شود.
- سپس دندان پزشک سوراخی در تاج دندان ایجاد می‌کند تا به پالپ دسترسی پیدا کند.
- با کمک ابزارهای مخصوص دندان پزشکی مانند: دریل و فایل تمامی محفظه پالپ تخلیه و برداشته می‌شود.
- دیواره‌های محفظه پالپ و ریشه و به خصوص نوک ریشه نیز کامل باید تراشیده و تمیز شوند.
- پس از پاکسازی کامل هسته دندان، نوبت پرکردن آن می‌رسد. با مولد پرکننده مخصوص دندانپزشکی، دندان‌پزشک، تمامی پالپ را پر می‌کند و در نهایت راهی برای نفوذ باکتری باقی نمی‌ماند.
- در آخر معمولاً، دندان عصب‌کشی شده باید روکش شود به دلیل اینکه دندان بعد از عصب‌کشی مقاومت خود را از دست می‌دهد. روکش همان تاج مصنوعی است که روی دندان قرار می‌گیرد و آن را احاطه می‌کند به این ترتیب فشار چندانی بر تاج واقعی دندان وارد نمی‌شود و خطر شکستن آن کاهش می‌یابد.
چرا گاهی اوقات دندان عصب‌کشی شده دوباره باید درمان شود؟
این امکان وجود دارد که دندان طبق انتظار بهبود نیابد و علیرغم درمان اولیه، نیاز به درمان مجدد پیدا کند. دلایل موفق نبودن عصب‌کشی می‌تواند یکی ازموارد زیر باشد:
- تنگی یا انحنای مجرای ریشه دندان باعث شده بخشی از آن در عصب‌کشی اولیه خوب تمیز و درمان نشود.
- پیچیدگی ساختار آناتومی مانند انشعاب‌های فرعی مجرای ریشه در درمان اولیه شناسایی نشده است.
- اتصال روکش یا ترمیم دیگر بر روی دندان، پس از عصب‌کشی به موقع انجام نشده و به تأخیر افتاده است.
- ترمیم دندان عصب‌کشی شده نتوانسته جلوی آلوده شدن داخل دندان به بزاق دهان را بگیرد و در نتیجه عفونت مجدد شروع شده است.
همچنین به دلایل زیر دندان که با موفقیت عصب‌کشی شده است، ممکن است دوباره دچار مشکل شود.
- ایجاد پوسیدگی جدید.
- شکستن، ترک خوردن یا شل شدن روکش یا پرکردگی دندان.