حتماً سال‌ها پیش در مطب دندانپزشکی رادیوگرافی انجام داده‌اید. امّا آیا تا به حال برای شما پیش آمده است که وقتی برای چکاپ به کلینیک دندانپزشکی مراجعه می‌کنید، دندان‌پزشکتان سی.تی اسکن با اشعه مخروطی (CBCT) را به شما پیشنهاد بدهد؟
در این مقاله قصد داریم به بررسی تفاوت اسکن CBCT با رادیوگرافی استاندارد بپردازیم. علاوه بر این، در این مقاله به شما خواهیم گفت که چرا دندان‌پزشکتان نمی‌تواند برای مشاهده دهانتان از همان رادیوگرافی معمولی استفاده کند.
رادیوگرافی دندان چه انواعی دارد؟
در گذشته استاندارد طلایی همه مطب‌های دندانپزشکی در سراسر کشور رادیوگرافی استاندارد بوده است. امروزه تکنولوژی‌ها پیشرفت کرده‌اند و دندان‌پزشکان می‌توانند از دستگاه‌های عکس‌برداری متنوع و مدرن‌تر استفاده کنند.
رادیوگرافی داخل دهانی
- رادیوگرافی پری‌آپیکال: رایج‌ترین نوع رادیوگرافی که در مطب دندان‌پزشک انجام می‌شود. این نوع رادیوگرافی کل دندان را نشان می‌دهد، معمولاً به‌صورت دسته‌ای در بخشی از فک بالا یا پایین. به دلیل این‌که این تکنیکی موردی است برای عکس‌برداری از کل دهان مناسب نیست.
- رادیوگرافی بایت وینگ: عکس دندان‌های بالا و پایین در یک ناحیه از دهان. هر عکس، دندان‌ها را از تاج تا استخوان تکیه‌گاه فک به دندان‌پزشک نشان می‌دهد.
- رادیوگرافی آکلوزال: این نوع رادیوگرافی برای مشخص شدن تغییر شکل قوس فک بالا یا پایین به کار برده می‌شود.
رادیوگرافی خارج دهانی
- توموگرام: نوعی رادیوگرافی تخصصی است که لایه خاصی از دهانتان را نشان می‌دهد و برای بررسی ساختارهای خاصی به کار می‌رود که معمولاً پنهان هستند. اما امروزه از این نوع رادیوگرافی به‌ندرت استفاده می‌شود.
- رادیوگرافی پانورامیک: عکس کلاسیک همه دندان‌هایتان در فک بالا و پایین. این نوع عکس، راحت‌ترین روش برای مشاهده همه‌چیز است و به دندان‌پزشکتان کمک می‌کند تا دندان‌های در حال رشد، دندان‌های نهفته و تومورها را تشخیص دهد.
- توموگرافی کامپیوتری دندان (CT): عکس‌برداری سرنوشت‌سازی که به دندان‌پزشکتان امکان می‌دهد تا داخل دهانتان را به‌صورت سه‌بعدی ببیند. این عکس به دندان‌پزشکتان کمک می‌کند تا کیست‌ها، تومورها و شکستگی‌ها را تشخیص دهد.
- توموگرافی کامپیوتری با اشعه مخروطی (CBCT): این نوع عکس‌برداری هم سه‌بعدی است اما علاوه بر ساختارهای دندانی، بافت نرم، مجرای تنفس و استخوان را هم نشان می‌دهد. دندان‌پزشکتان با استفاده از CBCT می‌تواند وضعیت قرار گرفتن ایمپلنت را ارزیابی کند و مشکلات لثه‌ها، ریشه‌های دندان‌ها، فک، لوزه‌ها، آدنوئیدها، انحراف سپتوم و تورم توربینت‌ها را تشخیص دهد.
- عکس‌برداری ام.آر.آی (MRI): نوعی عکس‌برداری سه‌بعدی است که برای ارزیابی بافت نرم پوسیدگی به کار می‌رود.
CBCT با CT چه تفاوتی دارد؟
CBCT و CT انواعی از رادیوگرافی هستند که عکس‌های سه‌بعدی از دهان تولید می‌کنند. هر دو نوع بر رادیوگرافی پانورامیک داخل دهانی ارجحیت دارند چون به دندان‌پزشکتان در موارد زیر کمک می‌کنند:
- اندازه‌گیری‌های دقیق از جمله شکل و ابعاد فک شما که برای جراحی ایمپلنت و اندازه‌گیری برای ساخت دستگاه‌های داخل دهان مفید است.
- شناسایی ناحیه‌هایی که نشان‌دهنده بیماری جدی هستند.
- تشخیص اختلالات خواب ناشی از مشکل مجاری تنفسی.
- شناسایی محل دقیق عفونت در دهان شما.
- ارزیابی سینوس‌ها، مجرای بینی و کانال عصبی شما.
CT دندان، تکنولوژی قدیمی‌تری است که در اوایل دهه ۷۰ میلادی اختراع شد. در این روش از اشعه ایکسی که مانند بادبزن است و هم‌زمان با حرکت بیمار به داخل دستگاه حرکت مدور دارد استفاده می‌شود. CT با اشعه مخروطی یا همان CBCT در دهه ۹۰ میلادی اختراع شده است و این فناوری دارای تقویت‌کننده‌ی نور است. مزیت CBCT نسبت به CT این است که دستگاه آن کم‌حجم‌تر است در نتیجه قرار دادن آن در اکثر مطب‌های دندانپزشکی ممکن است، راحت‌تر از آن است که برای عکس‌برداری به مرکز دیگری مراجعه شود. مزایای دیگر آن این است که بیمار میزان کمتری اشعه دریافت می‌کند و مدت عکس‌برداری آن هم کوتاه‌تر است.
اسکن CBCT به تشخیص چه مواردی کمک می‌کند؟
به دلیل این‌که اسکن CBCT تصویر عمیق‌تری از دندان‌ها، فک، لثه‌ها، عصب‌ها و سینوس‌های شما را در اختیار دندان‌پزشک می‌گذارد به شناسایی و تشخیص بسیاری از بیماری‌ها کمک می‌کند.
این بیماری‌ها و مشکلات عبارتند از:
- اختلالات خواب ناشی از مجاری تنفسی مانند آپنه (وقفه تنفسی در خواب)
- TMJ
- سرطان استخوان، تومورها یا کیست‌ها
- شکستگی‌ها
- عفونت‌های ریشه دندان، کانال‌های ریشه یا مشکلات دیگر مغز دندان
- مشکلات لثه
- آناتومی بینی مانند سپتوم، توربینت‌ها و سینوس‌ها
سی.تی اسکن با اشعه مخروطی راحت‌ترین و سریع‌ترین راه برای دندان‌پزشکتان جهت تشخیص مشکلاتی است که بر فک، لثه‌ها و تنفس شما تأثیر می‌گذارند. هر چه زودتر تشخیص انجام شود، دندان‌پزشکتان سریع‌تر می‌تواند برای درمانتان برنامه‌ریزی کند.
آماده شدن برای اسکن CBCT
آماده شدن برای سی.تی اسکن با اشعه مخروطی بسیار ساده است و لازم نیست برای مدت طولانی روی صندلی بنشینید. زنان باردار باید قبل از انجام اسکن شرایطشان را به دندان‌پزشک اطلاع دهند ولی در موارد دیگر ریسک پزشکی مهمی ندارد. لازم نیست قبل از اسکن داروی خاصی مصرف کنید یا دره نقاهتی ندارد.
مراحل آماده شدن برای CBCT به قرار زیر است:
- سمعک یا عینکتان را کنار بگذارید.
- زیورآلات و تزیینات فلزی مویتان را کنار بگذارید (گوشواره، پیرسینگ بینی یا زبان و هرگونه پیرسینگ صورت، گردنبند و گیره مو).
- دندان مصنوعی‌تان را نیز باید بیرون بیاورید.
معمولاً از عکس سی.تی اسکن با اشعه مخروطی برای شناسایی مشکلات فک و تنفس که موجب اختلالات خواب ناشی از مجاری تنفسی در بیماران می‌شود، استفاده می‌شود. اسکن CBCT دقت ساخت ابزارهای خواب مخصوص هر بیمار را که برای باز شدن مجاری تنفسی ساخته می‌شود، افزایش می‌دهد و کیفیت خواب بیماران را بالا می‌برد. سی.تی اسکن با اشعه مخروطی، روشی مدرن و کارآمد برای ارزیابی بیماران است و وجود این دستگاه در مطب همه دندان‌پزشکان ضروری است.