پروتزهای دندانی یا دندان‌های مصنوعی، برای بسیاری از ما، تصویری از یکدست، دندان مصنوعی در یک لیوان آب ایجاد می‌کنند یا ممکن است به یاد پدربزرگ‌هایمان وقتی‌که آن‌ها را از دهان درمی‌آورند و جای آن را تنظیم می‌کنند بیفتیم.

ممکن است که آن‌ها تصویر ناخوشایندی داشته باشند، اما علم دندانپزشکی اجازه داده است که پروتزها، بیشتر از چیزی که تصور می‌شود، بهتر، طبیعی‌تر و دارای اتصالاتی غیرواضح باشند. درواقع در بسیاری از موارد، فهمیدن اینکه آیا فرد از پروتز استفاده می‌کند، سخت خواهد بود.

پروتز، یک جایگزین مصنوعی برای دندان‌ها یا بافت‌های ازدست‌رفته در دهان است. به بیان دیگر، پروتز معادل پای مصنوعی برای کسی که پای خود را از دست داده، می‌باشد.

برای افرادی که یک یا چند دندان خود را ازدست‌داده‌اند، پروتزها راه‌حل بسیار مهمی هستند. خوردن، اعتمادبه‌نفس، سلامتی و کیفیت زندگی، همگی درنتیجه نصب پروتز افزایش خواهند یافت.

انواع مختلفی از پروتزها شامل پروتزهای کامل، جزئی، ثابت و متحرک وجود دارند.

این مقاله، دیدی کلی درباره چیزهایی که ممکن است بخواهید در مورد دندان‌های مصنوعی بدانید ارائه می‌کند؛ از دانستن انواع مختلف، هزینه و فرایند ساخت تا زندگی کردن با آن‌ها.

دلیل اصلی نیاز به پروتز، جایگزین کردن یک یا چند دندان ازدست‌رفته است. دلایل متفاوتی برای از دست دادن دندان وجود دارد. برای بعضی، ممکن است درنتیجه تروما یا آسیبی باشد که موجب برداشتن دندان‌ها یا بافت‌های دهان شود و برای دیگران، ممکن است پوسیدگی یا بیماری لثه منجر به از دست رفتن دندان شود.

افزایش سن نیز مؤثر است. بنیاد بهداشت دهان و دندان ادعا می‌کند که تا ۲۰۵۰، انتظار می‌رود که ۲ میلیارد از افراد، ۶۰ ساله و بالاتر باشند. این مقدار، بیشتر از دو برابر مقدار کنونی است. هر چه شما پیرتر باشید، احتمال از دست دادن تقریباً همه دندان‌های طبیعی‌تان بیشتر است.

با سفارشی بودن پروتزها برای هر بیمار، آن‌ها به کسانی که از نبود دندان رنج می‌برند اجازه می‌دهند که حس عادی بودن را به احساس و ظاهر دندان‌هایشان بازگردانند.

نصب پروتز دندان، اغلب، بیش از فقط ارائه احساس نرمال بودن دندان است.

دندان‌های مصنوعی می‌توانند تأثیرات مفید قابل‌توجهی داشته باشند. آن‌ها به حفظ ساختار گونه‌ها و لب‌ها کمک کرده و به شما اجازه می‌دهند که به‌طور مناسبی غذا بخورید و اعتمادبه‌نفس بیشتری داشته باشید.

دو نوع اصلی پروتز دندان وجود دارد: پروتزهای کامل و پروتزهای جزئی.

پروتزهای کامل در مواردی که همه دندان‌ها افتاده‌اند بکار می‌روند.
از پروتزهای جزئی وقتی‌که هنوز تعدادی دندان طبیعی باقی‌مانده دارید استفاده می‌شود.
در بیشتر موارد هم پروتزهای کامل و هم جزئی به‌طور متحرک طراحی می‌شوند و می‌توان آن‌ها را برداشت.
گزینه‌هایی برای پروتزهای جزئی ثابت که “تاج و پل” نیز نامیده می‌شوند یا پروتزهای کامل ثابت که به‌عنوان پروتزهای ایمپلنتی حفظ‌شده شناخته می‌شوند، وجود دارد.
پروتزها را در صورت لزوم می‌توان در هر یک از فک‌های بالایی و پایینی یا هر دو نصب کرد.

پروتز کامل که به‌جای قوس کاملی از دندان قرار می‌گیرد، طوری طراحی شده است که به‌خوبی در بالای لثه‌ها و استخوان فک، تعبیه شود.
فرایند دقیق و زمان نصب چنین پروتزی بر اساس شرایط، متغیر است.
اگر باید دندان‌های خود را قبل از ساخت پروتز، بکشید، در بعضی از موارد، نیاز است که چندین هفته یا حتی چندین ماه صبر کنید تا لثه‌ها و استخوان، قبل از نصب پروتز، ترمیم شوند. این بدین معنی است که باید مدتی را بدون دندان، سپری کنید. اگرچه، در موارد دیگر، پروتزها را می‌توان بلافاصله بعد از کشیدن دندان نصب کرد، یعنی نیازی به این نیست که مدتی را بدون دندان صرف کنید.
نقطه‌ضعف نصب فوری این است که لثه‌ها و استخوان فک، بعد از کشیده شدن دندان، نسبتاً سریع تغییر شکل می‌دهند. پس‌ازاینکه دندان کشیده شد، تا ۶ ماه زمان می‌برد که استخوانی که تکیه‌گاه دندان شما است، تغییر شکلش به پایان برسد. این به معنی بازگشت برای تغییرات یا شاید نصب یکدست پروتز جدید است تا از خوب نصب شدن آن اطمینان حاصل گردد.
بسته به شرایط، می‌توانید به دندان‌پزشک و یا به تکنسین دندانپزشکی مراجعه کنید تا یکدست پروتز کامل برای شما نصب گردد.
دندان‌پزشک، ابتدا قالبی را از دندان‌ها می‌گیرد و سپس تکنسین دندانپزشکی طبق آن پروتزها را آماده می‌کند.
اگر به تکنسین دندانپزشکی مراجعه کنید، آن‌ها می‌توانند بدون نیاز به ملاقات با دندان‌پزشکتان، پروتزها را برایتان آماده کنند. صرف‌نظر از پروتزها، چک کردن‌های منظم توسط دندان‌پزشک، درهرحال، مهم هستند.
چه به دندان‌پزشک مراجعه کنید و چه به تکنسین دندانپزشکی، دو جلسه برای گرفتن قالب، نیاز است و سپس یک پروتز آزمایشی با استفاده از قالبی که از دهان گرفته شده، ساخته می‌شود. پس از امتحان کردن این پروتز و بررسی کردن وضعیت قرارگیری و ظاهر آن، تغییراتی صورت می‌گیرد تا پروتز آزمایشی به بهترین حالت تبدیل شود و بتوان از آن به‌عنوان اساسی برای ساخت پروتز نهایی استفاده کرد.
به دلیل ساخته شدن از فلز، پلاستیک و آکریلیک رنگی، در بیشتر موارد، کسی متوجه نمی‌شود که از پروتز استفاده می‌کنید زیرا آن‌ها کاملاً مانند دندان طبیعی خودتان خواهند بود. لثه به اندازه کافی از دندان‌ها فاصله دارد به‌طوری‌که وقتی لبخند می‌زنید، احتمال کمی دارد که شما یا هر کس دیگر، لبه را ببیند.
یک پروتز به‌خوبی ساخته و تعبیه شده، با مکش طبیعی در محل خود به‌خوبی باقی می‌ماند. پروتزها مانند دندان‌های معمولی نیاز به تمیز کردن دارند اما به معمول باید آن‌ها را از جا درآورده و این کار را انجام دهید. دندان‌پزشک، دستورالعمل‌هایی برای بهتر تمیز کردن پروتز ارائه می‌کند، اما اطلاعات مفیدی نیز جلوتر در این مقاله آمده است.

نقاط قوت و ضعف پروتزهای کامل چه هستند؟

مزایا

• ظاهر عادی دندان‌ها را برای کسانی که دندان‌های خود را ازدست‌داده‌اند برمی‌گردانند
• لب و گونه‌ها را تکمیل کرده تا ظاهری طبیعی به چهره شما بدهند
• با اطمینان می‌توان از آن‌ها کمک گرفت زیرا هیچ فاصله‌ای میان دندان‌ها نمی‌ماند و جای هیچ دندان افتاده‌ای را خالی باقی نمی‌گذارند
• به‌آسانی دیده نشده و کسی متوجه مصنوعی بودن آن‌ها نخواهد شد
• برای تمیز کردن می‌توان آن‌ها را از جا درآورد

معایب

• ترس از لغزیدن و لق شدن آن‌ها
• نیاز احتمالی به وفق دادن خود با آن‌ها یا نیاز به نصب پروتزهای جدیدتر با گذشت زمان

این نوعی پروتز است که از آن هنگامی‌که جای یک یا چند دندان خالی است ولی بقیه دندان‌های طبیعی باقی‌مانده‌اند، استفاده می‌شود.

ساخته‌شده از ترکیب پلاستیک، نایلون و صفحات فلزی، که به دندان مصنوعی چسبیده‌اند، پروتز جزئی، به‌طور خاص برای نصب بر روی دندان‌های طبیعی با استفاده از گیره فلزی، طراحی شده است.

در موارد خاص، گیره‌ها می‌توانند از مواد هم‌رنگ دندان یا لثه تهیه شوند، اما به ازنظر استحکام این نوع گیره‌ها به‌خوبی گیره‌های فلزی نیستند.

درحالی‌که تمام سعی بر این است که پروتز جزئی، طبیعی باشد و به‌طور واضح در دید نباشد، امکان دیده شدن گیره‌هایی که آن را محکم در جای خود نگه داشته‌اند وجود دارد.

یک دندان‌پزشک یا تکنسین دندانپزشکی می‌تواند اندازه دهان را با گرفتن قالب‌هایی از آن اندازه‌گیری کند و دستور به ساخت پروتز جزئی دهد. این نوع از پروتزهای جزئی، به‌طور سفارشی برای دهان شما ساخته می‌شوند.

طراحی‌ها به‌قدری پیشرفته هستند که می‌توان پروتز جزئی را به‌جای دندان جایگزین کرد، حتی اگر دندان‌ها در طرف دیگر دهان باشند. اصولاً، به‌جای یک پروتز برای هر دندان افتاده، برای هر فک، یک پروتز بکار می‌رود.

یک پروتز جزئی را می‌توان به‌آسانی از جا درآورد و دوباره در محل قرار داد.

همانند دندان‌های طبیعی دیگر، پروتز نیاز به تمیز کردن منظم دارد. یک مزیت پروتز جزئی این است که معمولاً می‌توان آن را مانند دیگر دندان‌های معمولی تمیز کرد بدون اینکه به درآوردن آن از محل نیاز باشد. البته باید آن را هرازگاهی درآورده و تمیز کنید و طوری از آن مراقبت کنید که انگار خراب‌شدنی است.

“فیلیپر”، اصطلاح دیگری است که برای برخی از پروتزهای جزئی خاص بکار می‌رود. معمولاً برای اشاره به پروتزهایی که به‌جای دو یا سه دندان جلویی، در فک بالا قرار می‌گیرند، از آن استفاده می‌شود.

جایگزین پروتزهای جزئی متحرک، پروتزهای جزئی ثابت هستند که به آن‌ها تاج و بریج نیز گفته می‌شود. این پروتزها، دائمی‌ترند و برداشتنی نیستند. در این روش، دندان‌پزشک بر روی دندان‌های دو طرف جای خالی دندان افتاده، تاج قرار می‌دهد تا استحکام کافی ایجاد شود و سپس دندان مصنوعی (بریج) را در جای خالی قرار داده و شکاف را پر می‌کند و بریج به تاج‌ها متصل می‌شود.

حالا که برای جرم‌گیری مراجعه کرده‌اید بهتر است از دندان‌پزشک درخواست کنید لثه شما را معاینه کند تا تشخیص دهد در کدام مرحله از پیشرفت بیماری لثه قرار دارید. با این کار می‌توانید بفهمید در آینده باید چه‌کارهایی انجام دهید. باید بپرسید که نوع بیماری لثه من یک، دو، سه، چهار یا پنج است.

مزایا و معایب پروتزهای جزئی چه هستند؟

مزایا

• تطابق با دندان‌های طبیعی
• با اطمینان می‌توان از آن‌ها کمک گرفت زیرا هیچ فاصله‌ای میان دندان‌ها نمی‌ماند و جای هیچ دندان افتاده‌ای را خالی باقی نمی‌گذارند
• همیشه نیازی به درآوردن آن‌ها برای تمیز کردن نیست
• نیاز به هیچ‌گونه تغییری در دندان‌های دیگر نیست

معایب

• امکان دیده شدن اتصالات هنگام صحبت کردن و لبخند زدن وجود دارد

همان‌طور که از نام آن‌ها پیدا است، پروتزهای فوری، پروتزهایی هستند که می‌توان آن‌ها را به‌سرعت به بیمار ارائه کرد. آن‌ها از قبل آماده شده و بلافاصله بعد از کشیدن دندان، نصب می‌شوند.

شما می‌توانید یکدست کامل از پروتزهای فوری بگیرید یا به‌صورت جزئی از آن‌ها استفاده کنید. باید گزینه خوبی برای این نوع پروتز باشید و قطعاً مناسب همه افراد نمی‌باشند.

پروتزهای فوری به بیماران اجازه می‌دهند که به زندگی روزمره خود بپردازند بدون اینکه جای خالی در میان دندان‌هایشان باشد. این پروتزها می‌توانند به‌صورت دائمی یا موقتی باشند.

از پروتزهای موقتی، تا زمانی که لثه و فک‌ترمیم شوند و دندان مصنوعی/ پروتز دائم ساخته شود، استفاده می‌شود. این پروتزها مخصوصاً، وقتی‌که دندان جلویی قرار باشد برداشته شود، اهمیت دارند.

ازآنجایی‌که این پروتزها، قبل از اینکه لثه‌ها و استخوان‌ترمیم شوند، نصب می‌شوند، به تغییرات کوچک یا حتی بزرگی در طول فرایند نیاز دارند تا از اتصال مناسب آن‌ها هنگام ترمیم شدن اطمینان حاصل گردد.

مزایا و معایب پروتزهای فوری چه هستند؟

مزایا

• تطابق با دندان‌های طبیعی
• با اطمینان می‌توان از آن‌ها کمک گرفت زیرا هیچ فاصله‌ای میان دندان‌ها نمی‌ماند و جای هیچ دندان افتاده‌ای را خالی باقی نمی‌گذارند
• همیشه نیازی به درآوردن آن‌ها برای تمیز کردن نیست

معایب

• اکثر اوقات می‌توانند لق شوند
• مناسب همه افراد نیستند

برای کسانی که می‌خواهند چند دندان را با پروتز جزئی عوض کنند، پروتزهای انعطاف‌پذیر، گزینهٔ دیگری هستند.

در مقایسه با پروتزهای جزئی معمولی، مزایای کلیدی پروتزهای انعطاف‌پذیر عبارت‌اند از:

• قرار دادن آن‌ها راحت‌تر است
• احتمال اینکه هنگام صحبت کردن مشکلاتی را به وجود آورند، کم است
• به دلیل استفاده از مواد نرم، لثه را اذیت نمی‌کنند
• بسیار بادوام
• بدون گیره‌های فلزی
• نیازی به مواد چسبنده نیست
• رزین شفاف با رنگ طبیعی همرنگ لثه ترکیب می‌شود

با مزایای بسیاری که دارد، به نظر می‌رسد که این پروتز، بهترین گزینه است. بااین‌وجود، متأسفانه، یکی از اصلی‌ترین نقاط ضعف آن، این است که به خاطر هزینه مربوطه، در NHS موجود نمی‌باشند. عیب دیگر این است که به‌صورت مجموعه کامل نمی‌باشند.

پروتزهای انعطاف‌پذیر از رزین نایلونی ترموپلاستیکی ساخته می‌شوند که در مقایسه با آکریلیک که به‌طور سنتی استفاده می‌شد، بسیار نازک و انعطاف‌پذیر هستند. این بدین معنی است که احساس بزرگ بودن را در دهان به وجود نمی‌آورند.

یک پروتز انعطاف‌پذیر از دندان‌های سالم و طبیعی موجود و همچنین از خط لثه به‌عنوان نقاط لنگر استفاده می‌کند تا پروتز را در محل نگه دارد.

بااینکه گران‌تر هستند، نسبت به ایمپلنت‌های دندانی هزینه کمتری دارند.

مزایا

• قرار دادن آن‌ها راحت‌تر است
• مشکلات کمتری را هنگام صحبت کردن به وجود می‌آورند
• بادوام
• بدون گیره‌های فلزی
• نیازی به مواد چسبنده نیست
• طبیعی‌تر به نظر می‌رسند

معایب

• هزینه
• قابلیت دسترسی – در هر مرکزی موجود نیست

نوعی دیگر از پروتزها به نام پروتزهای ایمپلنتی، نسخه بهتری از پروتزهای کامل هستند و طوری طراحی شده‌اند که بر برخی از مشکلات مرتبط با پروتزهای کامل سنتی غلبه کنند یا آن‌ها را کاهش دهند.

درحالی‌که پروتزهای کامل معمولی به خوب تعبیه شدن و مکش خوب برای نگه‌داشتن دندان در محل وابسته‌اند، پروتزهای ایمپلنتی بر اساس ارتباط فیزیکی بین استخوان فک و پروتز کار می‌کنند.

ایمپلنت تیتانیومی در استخوان فک قرار داده می‌شود. معمولاً یکدست پروتز ایمپلنتی بر روی ۶-۴ دندان قرار می‌گیرد. ایمپلنت‌ها به‌عنوان ریشه‌های مصنوعی عمل می‌کنند و به استخوان فک متصل می‌شوند. پروتز، سپس برای اینکه نصب، مطمئن باشد از طریق بال (Ball) یا بار (Bar) بر روی ایمپلنت نصب می‌شود. برخی این نوع ساختار را پروتز Snap-on/in می‌نامند.

پروتزهای نگه داشته شده توسط بار، وابسته به میله فلزی نازکی هستند که به ایمپلنت‌های قرارگرفته در استخوان فک، متصل شده‌اند. یا بار و یا پروتز با استفاده از ابزارهای اتصالی نصب می‌شوند. وقتی‌که پروتز بر روی بار قرار گرفت، توسط گیره در جای خود محکم می‌شود.

پروتزهای نگه داشته شده توسط بال که همچنین به آن‌ها پروتزهای Stud-attachment نیز می‌گویند، توسط قطعه‌های فلزی توپی شکلی که مستقیماً به ایمپلنت‌های قرارگرفته در فک متصل شده‌اند، نگه داشته می‌شوند. وقتی‌که بال‌ها با سوکت­های متناظر روی پروتز هم‌راستا شوند، اتصال ایجاد می‌کنند تا پروتز را در جای خود محکم کنند. بال‌ها کمی شبیه گل سینه بر روی لباس هستند.

چه توسط بال نگه داشته شوند و چه توسط بار، این پروتزها ازلحاظ ظاهری، زیبا هستند و شامل پایه‌ای به رنگ لثه می‌شوند که از آکریلیک ساخته‌شده است. این پایه، دندان‌هایی که مطابق دهان شما ساخته می‌شوند را نگه می‌دارد.

این پروتز را می‌توان طوری طراحی کرد که فقط توسط خودتان یا دندان‌پزشک بتوانند از جا دربیایند. پروتزهای ایمپلنتی، قابلیت اطمینان بیشتری دارند زیرا اتصال فیزیکی، آن‌ها را پایدارتر و مستحکم‌تر می‌کند و این باعث می‌شود که موقع خوردن و جویدن مانند دندان‌های طبیعی عمل کنند.

به خاطر پروفیل کوچک‌تر پروتز، محل اتصال، ظاهر طبیعی‌تری دارد و راحتی آن نیز بیشتر است و احتمال لق شدن آن در شرایط سخت، بسیار کم است.

اتصال فیزیکی، در مقایسه با پروتزهای معمولی، بعضی از ناراحتی‌ها و اصطکاکی که توسط لثه‌ها احساس می‌شود را از بین می‌برد و احتمال بیشتری وجود دارد که بتوانید غذای خود را بهتر مزه کنید زیرا در روش ایمپلنتی، قسمت بیشتری از سقف دهان آزاد است و این قسمت در معرض بیشتری قرار دارد.

مزایا و معایب پروتزهای ایمپلنت دندانی چه هستند؟

مزایا

• مطمئن‌تر و پایدارتر
• کوچک‌تر و طبیعی‌تر ازلحاظ ظاهری
• قرار دادن آن‌ها راحت‌تر است
• جویدن و خوردن عادی را میسر می‌کنند
• به چشیدن بهتر غذا و نوشیدنی کمک می‌کنند
• همیشه نیازی به درآوردن آن‌ها برای تمیز کردن نیست

معایب

• جراحی
• هزینه

جایگزینی برای پروتز جزئی متحرک، پروتز جزئی ثابت است که به تاج و بریج نیز معروف است.

بریج، دندان‌های مصنوعی‌اند که به‌جای یک یا چند دندان افتاده قرار می‌گیرند.

در بسیاری از موارد، یک تاج به دو طرف بریج متصل می‌شود و این تاج‌ها بالای دندان‌های طبیعی، فیت می‌شوند تا به‌عنوان نقطه لنگری برای بریج عمل کنند.

این فرایند گران‌تری است اما ثبات آن بیشتر است زیرا فقط توسط دندان‌پزشک می‌تواند آن را بردارد.

برخلاف پروتزهای جزئی متحرک، تاج و بریج می‌توانند فقط یکی‌یکی جاهای خالی دندان‌ها را پر کنند. برای مثال، تصور کنید که شما دندان‌های افتاده‌ای در دو طرف فک بالایی داشته باشید. با درمان پروتز ثابت، شما به دو عدد یکی در هر طرف، نیاز دارید. با پروتز جزئی متحرک، فقط به یک عدد برای رسیدگی کردن به جاهای خالی، در هر دو طرف فک نیاز است.

مزایا و معایب پروتزهای جزئی ثابت (بریج) چه هستند؟

مزایا

• مطمئن‌تر و پایدارتر
• قرار دادن آن‌ها راحت‌تر است
• جویدن و خوردن عادی را میسر می‌کنند
• نیازی به درآوردن آن‌ها برای تمیز کردن نیست

معایب

• ۱ بریج و تاج نمی‌توانند چند جای خالی را در نقاط مختلف پر کنند
• برداشتن آن توسط بیمار ممکن نیست
• هزینه
• نیاز به سوراخ کردن دندان‌های طبیعی

پروتزهای کامل یا جزئی مرسوم مانند پروتزهای فوری، توسط خود فرد قابل برداشتن هستند. در بعضی از موارد پروتزهای ایمپلنتی نیز به همین ترتیب هستند.

ماهیت برداشتنی آن‌ها به این معنی است که در شرایط سخت، می‌توانند ازجادرآمده و یا لق شوند (برای پروتزهای ایمپلنتی این‌گونه نیست)، اما یک پروتز با اتصال خوب، به‌طورمعمول در محل خود به‌خوبی باقی می‌ماند.

می‌توان از مواد چسبنده برای نگه‌داشتن آن‌ها در محل استفاده کرد، اما طراحی برداشتنی، باعث می‌شود که پروتز به‌خوبی تمیز شود و علاوه بر آن، زمانی برای استراحت لثه‌ها و دهان فراهم می‌کند.

پروتزهای کامل یا جزئی مرسوم مانند پروتزهای فوری، توسط خود فرد قابل برداشتن هستند. در بعضی از موارد پروتزهای ایمپلنتی نیز به همین ترتیب هستند.

ماهیت برداشتنی آن‌ها به این معنی است که در شرایط سخت، می‌توانند ازجادرآمده و یا لق شوند (برای پروتزهای ایمپلنتی این‌گونه نیست)، اما یک پروتز با اتصال خوب، به‌طورمعمول در محل خود به‌خوبی باقی می‌ماند.

می‌توان از مواد چسبنده برای نگه‌داشتن آن‌ها در محل استفاده کرد، اما طراحی برداشتنی، باعث می‌شود که پروتز به‌خوبی تمیز شود و علاوه بر آن، زمانی برای استراحت لثه‌ها و دهان فراهم می‌کند.

اگر در ۷۰۰ سال پیش از میلاد، زنده و ثروتمند بودید، می‌توانستید یک پروتز داشته باشید. با استفاده از دندان انسان یا حیوانی دیگر، نوارهای طلایی و پین‌ها، آن‌ها را در دهان فردی که چنین خواسته‌ای داشت، محکم می‌کردند.

بیشتر مردم، بدون استفاده از دندان‌های مصنوعی زندگی می‌کردند و فقط دندان‌های خود را می‌کشیدند.

در ژاپن قرن ۱۶، از موم زنبور برای گرفتن قالبی از دهان بیمار استفاده می‌شد. صنعتگران حرفه‌ای، سپس، ست کاملی از پروتزهای چوبی را طبق مدل از چوب درمی‌آوردند.

پروتز عاجی در سده ۱۷۰۰ به شهرت رسید که از فیل و شیر دریایی به دست می‌آمد. این پروتزها، مستعد لک شدن بودند، بوی بدی می‌دادند و گذاشتن آن‌ها اذیت کننده بود.

پس از جنگ واترلو در سده ۱۸۰۰،  معمولاً دندان‌های سربازانی که در جنگ مرده بودند، کشیده می‌شد و گزینه طبیعی را برای پروتزها میسر می‌ساخت.

رئیس‌جمهور ایالات‌متحده، جورج واشینگتن، یکی از مشهورترین کاربران اولیه پروتز بود. بااینکه از چندین دست از دندان‌های مصنوعی استفاده کرد، آن‌هایی که در دوران ریاست‌جمهوری‌اش استفاده می‌شد، از عاج اسب آبی ساخته‌شده بودند که با فنرهای طلایی نگه داشته می‌شدند.

مواد طبیعی به‌سرعت خراب می‌شدند اما تولید آن‌ها ساده بود و تا سده ۱۸۰۰، محبوب باقی ماندند. در دهه ۱۸۴۰ و ۱۸۵۰، خانواده گود یر، ولکانیت که لاستیکی سخت شده بود را ایجاد کردند که برای پایه پروتزها، نسبت به طلا که قبلاً استفاده می‌شد، ارزان‌تر و ایده آل تر بود. می‌توانستند آن را قالب‌گیری کرده و سپس به شکل موردنظر آن را سخت گردانند. پروتزهایی که به این صورت ساخته می‌شدند، محکم بودند.

گفته می‌شود که هزینه مجموعه‌ای از پروتزهای عاجی ۲۵ گینی (حقوق یک سال یک خدمتکار) بود، اما ولکانیت، این هزینه را به ۶ گینی کاهش داد که سبب شد که دندان‌های مصنوعی برای طبقه متوسط نیز قابل‌دسترسی بشوند.

با افزایش عرضه و تقاضا، هزینه آن افت کرد و درنهایت گزینه مقرون‌به‌صرفه‌ای برای توده مردم شد.

در سال ۱۹۵۱ با معرفی NHS، پروتزها برای همه قابل‌دسترسی شدند. تقاضا به‌قدری زیاد بود که عوارضی برای آن تجویز شد.

پیشرفت‌های مدرن باعث شده است که امروزه، آکریلیک‌ها و پلاستیک‌ها، اجزای اصلی پروتزها باشند.

رزین آکریلیک، فلز، پرسلن و سرامیک، مواد رایج استفاده شده در پروتزها هستند. فرایند تولید و ماده‌ای که در ساخت از آن استفاده می‌شود به نوع پروتزی که قرار است ساخته شود بستگی دارد.

در بیشتر موارد، پروتزهای کامل از آکریلیکی که به رنگ صورتی همرنگ لثه است، ساخته می‌شوند. گاهی، از یک ورق فلزی نیز برای افزایش مقاومت و کاهش احتمال ترک خوردن یا آسیب رسیدن به پروتز، استفاده می‌شود. استفاده از ورق فلزی در مواردی رایج‌تر است که قوس بالایی دندان‌ها تعویض شود و قوس پایینی، شامل دندان‌های طبیعی باشد. نیروی دندان‌های طبیعی پایینی می‌تواند موجب ترک خوردن آکریلیک شود مگر اینکه با فلز تقویت شود.

پروتزهای فلزی می‌توانند از پروتزهای ساخته‌شده از آکریلیک نازک‌تر ساخته شوند و بنابراین استفاده کردن از آن‌ها راحت‌تر است. آن‌ها همچنین، با بافت‌های نرم دهان تطابق دارند. به علت مهارت و مواد موردنیاز برای ساخت، پروتزهای فلزی بسیار گران‌تر از پروتزهای پلاستیکی هستند و درنتیجه به‌طورمعمول در NHS ارائه نمی‌شوند. دندان‌پزشک، بر اساس شرایط شما، گزینه‌های مختلفی را مطرح می‌کند.

ساخت پروتز، فرایندی چندمرحله‌ای و ماهرانه است که نیازمند ایجاد تعدادی قالب به‌منظور اطمینان از تطابق داشتن پروتز به بهترین صورت با دهان بیمار است.

دندان‌پزشکان باید چیزهایی که برای طبیعی‌تر شدن پروتز نیاز است را به آزمایشگاه توصیه کنند.

پاسخ کوتاه این است که این بستگی به شما و شرایطتان دارد.

هزینه، بسته به اینکه از پروتز جزئی یا کامل، ثابت یا متحرک استفاده کنید متغیر است و همچنین مواد استفاده شده برای ساخت و عملی که قبل از نصب پروتز نیاز است، بر روی هزینه تأثیرگذار خواهند بود.

قانون ساده این است که هرچقدر دندان‌هایی که نیاز به ‌جایگزینی دارند بیشتر باشند، هزینه بیشتر خواهد شد.

ساخت پروتز فرایند ساده‌ای نیست. نمی‌توان آن‌ها را به تولید انبوه رساند و هنگامی‌که به آن‌ها نیاز است فقط از قفسه بیرون آورد. همان‌طور که امیدواریم این مقاله به آن اشاره کرده باشد، این فرایند زمان‌بر و شامل مراحل زیادی است.

درهرصورت، مطالب زیر به شما ایده‌ای تقریبی از هزینه‌های مربوطه را ارائه می‌کنند.

مقدار زمانی که طول می‌کشد، به کاری که لازم است انجام شود بستگی دارد. به‌طور متوسط، ۲-۱ ماه طول می‌کشد و ۴ یا ۵ جلسه دندانپزشکی برای این کار نیاز است، اما دندان‌پزشک، جواب دقیق‌تری به شما خواهد داد چراکه دندان و موارد موردنیاز را بررسی کرده است.

پس‌ازاینکه نوع پروتز تعیین شد، دندان‌پزشک قالب‌هایی را از دندان‌ها می‌گیرد و اندازه‌گیری‌های لازم را نیز انجام می‌دهد که از آن‌ها برای ساخت پروتز استفاده می‌کنند.

فرایند تعیین “بایت” از اهمیت خاصی برخوردار است. نحوه بسته شدن فک‌ها و فضای بین آن‌ها تعیین می‌شود. مدل یا الگویی از این طریق ساخته می‌شود و شما به‌طورمعمول آن را امتحان می‌کنید. ساخت پروتز، کاری هنری است و تا زمانی که دندان‌پزشک از آن راضی نباشد باید تغییرات کوچکی انجام شوند تا به شکل مناسب دربیاید.

پس‌ازاینکه دندان‌پزشک از مدل راضی شد، پروتز نهایی ساخته می‌شود.

در بسیاری از موارد، این فرایند به ترمیم طبیعی نیاز دارد که باعث می‌شود طولانی‌تر از مقداری باشد که می‌خواهید، اما ترمیم برای حفظ سلامتی و اطمینان از ماندگاری پروتزها، بسیار مهم است.

به‌مرور، ممکن است به ملاقات دوباره دندان‌پزشک نیاز داشته باشید تا پروتزها را اصلاح کند. این کار برای اطمینان از تداوم اتصال خوب و جلوگیری از ایجاد ناراحتی است.

مقدار زمانی که طول می‌کشد، به کاری که لازم است انجام شود بستگی دارد. به‌طور متوسط، ۲-۱ ماه طول می‌کشد و ۴ یا ۵ جلسه دندانپزشکی برای این کار نیاز است، اما دندان‌پزشک، جواب دقیق‌تری به شما خواهد داد چراکه دندان و موارد موردنیاز را بررسی کرده است.

پس‌ازاینکه نوع پروتز تعیین شد، دندان‌پزشک قالب‌هایی را از دندان‌ها می‌گیرد و اندازه‌گیری‌های لازم را نیز انجام می‌دهد که از آن‌ها برای ساخت پروتز استفاده می‌کنند.

فرایند تعیین “بایت” از اهمیت خاصی برخوردار است. نحوه بسته شدن فک‌ها و فضای بین آن‌ها تعیین می‌شود. مدل یا الگویی از این طریق ساخته می‌شود و شما به‌طورمعمول آن را امتحان می‌کنید. ساخت پروتز، کاری هنری است و تا زمانی که دندان‌پزشک از آن راضی نباشد باید تغییرات کوچکی انجام شوند تا به شکل مناسب دربیاید.

پس‌ازاینکه دندان‌پزشک از مدل راضی شد، پروتز نهایی ساخته می‌شود.

در بسیاری از موارد، این فرایند به ترمیم طبیعی نیاز دارد که باعث می‌شود طولانی‌تر از مقداری باشد که می‌خواهید، اما ترمیم برای حفظ سلامتی و اطمینان از ماندگاری پروتزها، بسیار مهم است.

به‌مرور، ممکن است به ملاقات دوباره دندان‌پزشک نیاز داشته باشید تا پروتزها را اصلاح کند. این کار برای اطمینان از تداوم اتصال خوب و جلوگیری از ایجاد ناراحتی است.

بااینکه پروتز، راه‌حل بسیار محبوبی برای دندان‌های افتاده است، تنها گزینه نیست.

مهم‌ترین جایگزین، ایمپلنت دندانی است. مشمولیت، وابسته به دهان و تعداد دندان‌هایی است که نیاز به تعویض دارند.

ایمپلنت‌های دندانی، شبیه پروتزهای ایمپلنتی هستند. با قرار دادن اتصالی از جنس تیتانیوم در استخوان فک و وصل کردن دندان مصنوعی به آن، ریشه‌ای مصنوعی ساخته می‌شود.

ایمپلنت‌ها می‌توانند به‌عنوان پایه‌ای برای بریج­ها نیز استفاده شوند.

به‌طورکلی، برای کامل ایمپلنت کردن، هزینه بیشتری را باید پرداخت کرد اما ایمپلنت مطمئن‌تر هستند و بیشتر شبیه دندان‌های واقعی به نظر می‌رسند. برخلاف پروتزها، نیازی به درآوردن آن‌ها برای تمیز کردن نیست. اگرچه، هرکسی گزینه مناسبی برای این روش نیست.

اگر در موقعیتی هستید که نیاز به تعویض دندان‌های خود دارید، با دندان‌پزشک صحبت کنید. آن‌ها گزینه‌های احتمالی را بر اساس وضعیت شما، معرفی می‌کنند.

شکل استخوان و لثه‌ها با گذشت زمان تغییر می‌کند، بنابراین، پروتزها باید با آن‌ها سازگار باشند. فرایندی به نام ریلاین به این موضوع رسیدگی می‌کند.

این مهم است که در طول ۱۲-۳ ماه قبل از نصب پروتز، دندانی را کشیده باشید.

در معاینه‌های معمولی دندانپزشکی، معمولاً محل اتصال را بررسی می‌کنند، اما هر ۱۰-۵ سال به علت شل شدن پروتزها یا اتصالات، به انجام یک ریلاین، نیاز است.

بعد از گذشت ۱۰ سال، به‌احتمال‌زیاد، پروتز به علت ساییدگی، باید تعویض شود.

این درست نیست. دندان‌پزشک، موقع ویزیت، بررسی‌هایی چون اسکن سرطان دهان را انجام می‌دهد. بنابراین انجام معاینه دندان بسیار مهم است حتی اگر دندانی ندارید!

چه پروتز جزئی یا کامل داشته باشید، باید برای وقت معاینه دندان به‌صورت منظم به مطب دندان‌پزشک بروید. فقط به خاطر این‌که هیچ دندانی ندارید نباید از رفتن نزد دندان‌پزشک اجتناب کنید.

با دندان‌پزشک خود صحبت کنید تا پی ببرید که چه چیزی برای شرایط شما موردنیاز است، اما معمولاً، حداقل، سالی یک‌بار باید به معاینه بروید تا دندان‌پزشک وضعیت سلامتی دهان را بررسی کند.

برای ست کاملی از پروتزها، آن‌ها محل اتصال و همچنین خوب تمیز کردن آن‌ها را بررسی می‌کنند و با ارزیابی، مشخص می‌کنند که پروتزها چقدر دیگر عمر می‌کنند. به‌علاوه، وضعیت فک و دهان که در معرض سایش روزانه هستند را نیز مشخص می‌کنند.

تمیز کردن و نگهداری

باوجوداینکه واقعی نیستند، دندان‌های مصنوعی نیاز به تمیز کردن و نگهداری منظم (روزانه) دارند. از بین بردن همه جرم‌ها و باکتری‌هایی که روی پروتز جمع می‌شوند به‌علاوه هر ماده چسبنده دندانپزشکی که ممکن است استفاده شده باشد، مهم است.

جرم و رسوب، مانند دندان طبیعی، بر روی دندان مصنوعی نیز جمع می‌شود.

به‌طور نگران‌کننده‌ای، موسسه سلامت دهان و دندان، در زمینه توصیه‌های تمیز کردن و نگهداری دندان به توافقی نرسیده است.

دستورالعمل‌های کلی که پیشنهاد می‌کنند به‌صورت زیر است:

1. تمیز کردن روزانه پروتز با استفاده از عمل مکانیکی – مسواک زدن با استفاده از مسواک معمولی یا مسواک دندان مصنوعی و تمیزکننده پروتز مؤثر و غیر ساینده (نه خمیردندان)
2. غوطه‌ور کردن روزانه در محلول تمیزکننده پروتز – این کار باعث تجزیه بیشتر جرم‌های باقی‌مانده شده و ضدعفونی‌کننده پروتز است. محلول‌های تمیزکننده پروتز فقط باید در بیرون از دهان استفاده شوند و باید به‌دقت از دستورالعمل‌های تولیدکننده پیروی کرد.
3. استفاده‌کنندگان از پروتز نباید آن را در شب در دهان خود نگه دارند، مگر اینکه دلایل خاصی برای این کار داشته باشند. این دستورالعمل برای افرادی که بیشتر در معرض رشد استوماتیت (نوعی عفونت قارچی) هستند و برای افراد ضعیف یا پیر و بیمار از اهمیت بیشتری برخوردار است. قرار دادن در محلول تمیزکننده پروتز، پس از تمیز کردن مکانیکی، برای جلوگیری از استوماتیت پروتز و ذات‌الریه در این گروه از افراد، مفید است.
4. همه بیمارانی که از پروتزهای متحرک استفاده می‌کنند باید در یک برنامه فراخوانی و نگهداری منظم با متخصص دندانپزشکی خود، ثبت‌نام کنند.

تکنیک دقیق، ممکن است بسته نوع پروتز و چیزی که پروتز از آن ساخته‌شده، متفاوت باشد.

وقتی‌که برای اولین بار پروتز خود را تحویل می‌گیرید، دندان‌پزشک تکنیک درست تمیز کردن آن را به شما نشان می‌دهد. اگر این کار را نکردند از آن‌ها درخواست کنید که به شما نشان دهند.

تمیز نکردن پروتزها به‌صورت منظم و صحیح، به علت چسبیدن باکتری‌ها به پروتز، شانس ابتلا به بیماری لثه، بوی بد دهان، عفونت‌های قارچی و دیگر شرایط مشابه را زیاد می‌کند.

در هفته‌های اول استفاده از پروتز، انتظار می‌رود که شب‌ها نیز در دهان گذاشته شود، اما درنهایت باید آن‌ها را بردارید زیرا به لثه‌ها، فک و بزاق اجازه می‌دهند که استراحت کرده و ترمیم شوند. تصویر کلیشه‌ای دندان‌ها در یک لیوان، ناشی از برداشتن پروتز هنگام خواب است.

پروتزها معمولاً باید برای حفظ شکل خود، به‌صورت مرطوب نگه داشته شوند و یک لیوان آب برای این کار فوق‌العاده است. اگرچه، می‌توان به‌جای آن از یک محلول تمیزکننده نیز استفاده کرد.

مسواک‌های مخصوص پروتزی وجود دارند که می‌توانید آن‌ها را تهیه کنید. این مسواک‌ها دارای طول متفاوتی بوده و از الیافی تشکیل شده‌اند که رسیدن به همه قسمت‌های سطح پروتز را ممکن می‌سازند.

خمیردندان معمولی توصیه نمی‌شود زیرا ساینده است و می‌تواند موجب خراش برداشتن سطح پروتز شود، طوری که درخشندگی خود را از دست بدهند. می‌توان از خمیر مخصوص پروتز استفاده کرد. با دندان‌پزشک خود درباره انتخاب بهترین گزینه مشورت کنید.

از استفاده مسواک‌های سخت اجتناب کرده و از آب داغ استفاده نکنید زیرا به دندان آسیب وارد می‌شود.

یک کار مهم دیگر، قرار دادن پروتز در یک محلول تمیزکننده است. مطالعات نشان داده است که این یکی از مؤثرترین راه‌ها برای کنترل جرم دندان بوده و از خراب شدن غیرضروری پروتز جلوگیری می‌کند.

اگر دندان‌های طبیعی دارید، بازهم باید به‌صورت روزانه، دو بار در روز، دندان‌ها را مسواک کنید.

پروتزهایی که به‌خوبی نصب شده باشند، نیازی به مواد چسبنده برای باقی ماندن در محل خود ندارند. اگر دندان خود را کشیده باشید یا به‌تازگی از پروتز استفاده کرده باشید، لثه‌ها و استخوان می‌توانند تغییر شکل داده و موجب لق شدن پروتز شوند.

در بیشتر موارد، اگر پروتز لق شده باشد باید با دندان‌پزشک خود مشورت کنید. بسته به شرایط، دندان‌پزشک می‌تواند اصلاحاتی انجام داده یا حتی توصیه کند که از یکدست پروتز دیگر استفاده کنید.

باوجوداینکه می‌توان از آن‌ها استفاده کرد، چسب‌های دندان، به‌عنوان راه‌حلی بلندمدت پیشنهاد نمی‌شوند اما می‌توانند باعث اعتمادبه‌نفس کاربرانی که به‌تازگی از پروتز استفاده می‌کنند، بشوند و یا می‌توانند کمک‌کننده پروتزهایی باشند که به‌خوبی قبل در جای خود، محکم نیستند.

استثنائاتی مانند دهان خشک وجود دارد که می‌توانند توانایی چسبیدن بر روی لثه پروتز را تحت تأثیر قرار دهند. بنابراین، چسب دندان می‌تواند در این وضعیت، مفید باشد.

فرم خمیری یا پودری، هر دو فوایدی دارند، اما پودرها آسان‌تر از پروتزها پاک می‌شوند و باعث تماس نزدیک‌تر بافت دهان با پروتز خواهند شد.

اگر می‌خواهید از چسب‌های دندان استفاده کنید، توصیه‌های تولیدکننده را در ارتباط با نحوه استفاده، دنبال کنید.

نکات عالی در رابطه با استفاده از چسب‌های دندان

• از آن‌ها استفاده کرده تا پروتز را تمیز کنید.
• از چسب، همان‌طور و هر وقت که نیاز است استفاده کنید تا به نتیجه مطلوب برسید.
• از حداقل مقدار لازم برای دستیابی به اثر مطلوب استفاده کنید.
• از حداقل مقدار استفاده کنید و اگر به بیشتر نیاز بود، طبق راهنمایی تولیدکننده این کار را انجام دهید.
• آن را به قسمتی از سطح پروتز که با بافت تماس دارد اعمال کنید.
• توجه داشته باشید که چسب‌های دندان با پروتزهایی که به‌خوبی نصب شده باشند سازگاری بهتری دارند.
• همه چسب‌ها را در انتهای روز پاک کنید.

دندان‌های مصنوعی برای کسانی که یک یا چند دندان خود را از دست داده باشند، راه‌حل فوق‌العاده‌ای است.

پیشرفت‌های جدید در صنعت دندانپزشکی به همه این امکان را داده که از پروتزها، با هر قیمتی که برای آن‌ها مناسب است، بهره‌مند شوند.

پروتزها با فراهم ساختن ظاهر و احساس بهتر و افزایش اعتمادبه‌نفس نشان داده‌اند که بیش از فقط مجموعه‌ای از دندان‌های مصنوعی هستند.

باوجوداینکه مصنوعی هستند، نیاز به مراقبت دارند و شما نیز نیاز به معاینات منظم خواهید داشت.

به دلیل تغییر شکل فک با گذشت زمان، لق می‌شوند. معمولاً هر ۱۰-۵ سال یک‌بار به تعویض نیاز دارند و به این دلیل برخی، درمان‌های جایگزین مانند ایمپلنت را انتخاب می‌کنند.

با متخصص دندانپزشکی در مورد پیدا کردن راه‌حل مناسب مشورت کنید.