همه آنچه باید درباره فلوراید درمانی بدانید

فلوراید یک ماده معدنی طبیعی است که به محکم شدن دندان‌ها و پیشگیری از پوسیدگی کمک می‌کند. مراکز پیشگیری و کنترل بیماری‌ها (CDC) اعلام کرده‌اند که آب حاوی فلوراید پوسیدگی دندان را تا حدود ۲۵% کاهش داده است.
فلوراید درمانی مزایای به‌مراتب بیشتری برای محافظت از دندان‌ها دارد. این نوع درمان برای افرادی که در خطر پوسیدگی دندان هستند مفید است اما شاید برای همه مناسب نباشد.
در این مقاله نگاهی داریم به مزایا و عوارض جانبی فلوراید، درمان با آن و توصیه‌های درمانی.

فلوراید درمانی چیست؟

هر فردی که در خطر پوسیدگی دندان است می‌تواند از مزایای فلوراید درمانی بهره ببرد.
فلوراید درمانی معمولاً یک درمان تخصصی است که در آن دندان‌پزشک مقدار معینی فلوراید با غلظت بالا را روی دندان‌های فرد می‌مالد تا خطر پوسیدگی را کاهش دهد. این درمان در مطب پزشک با استفاده از محلول، ژل، فوم و خمیر فلوراید انجام می‌شود.
فلورایدهایی با غلظت بالا هم هستند که می‌توان در خانه از آن‌ها استفاده کرد ولی باید طبق دستورالعمل دقیق دندان‌پزشک استفاده شوند.
فلورایدی که دندان‌پزشکان برای این نوع درمان استفاده می‌کنند شبیه به فلوراید موجود در خمیردندان است اما دوز بسیار بالاتری دارد و اثرات آن سریع‌تر مشخص می‌شود.

مزایای فلوراید و فلوراید درمانی

فلوراید، مزایای زیادی برای دندان‌ها دارد:
۱. به بدن کمک می‌کند تا از مواد معدنی مثل کلسیم و فسفات بهتر استفاده کند. دندان‌ها برای ترمیم مینای ضعیف دندان، این مواد معدنی را دوباره جذب می‌کنند.
۲. برای محکم کردن مینای دندان و کاهش آسیب‌پذیری آن در مقابل باکتری‌های مسبب پوسیدگی، هنگام رشد دندان‌ها وارد ساختار آن می‌شود.
۳. با آسیب زدن به باکتری‌های مسبب پوسیدگی، سرعت گسترش آن را کاهش می‌دهد یا حتی متوقف می‌کند.
فلوراید و درمان با آن، مزایای زیر را دارد:

• کاهش خطر پوسیدگی
• کاهش سرعت انتشار پوسیدگی
• به تعویق انداختن هزینه‌های دندان‌پزشکی
• افزایش عمر دندان شیری
• کاهش زمان و هزینه مراجعه به دندان‌پزشک

فلوراید درمانی علاوه بر پیشگیری از پوسیدگی و کاهش سرعت رشد باکتری‌ها، مزایای زیر را دارد:

• پیشگیری از بیماری لثه
• کاهش دندان‌درد
• پیشگیری از افتادن زودهنگام دندان‌ها

فلوراید درمانی، سلامت دهان و دندان را ارتقا می‌دهد که طبق اعلام سازمان بهداشت جهانی (WHO) یکی از شاخص‌های مهم سلامت عمومی بدن است. عدم رعایت بهداشت دهان و دندان به بیماری‌های دیگری مثل بیماری قلبی-عروقی دامن می‌زند.

عوارض جانبی فلوراید

برخی از طرفداران بهداشت طبیعی، نگرانی‌هایی درباره دوز بالای فلوراید دارند. آن‌ها معتقدند که فلوراید برای کودکان بی‌خطر نیست و حتی شاید آب حاوی فلوراید هم خطرناک باشد.
با این‌ وجود، اینکه فلوراید درمانی یا مصرف آب حاوی فلوراید آسیب‌های گسترده‌ای به همراه دارد، صحیح نیست اما برخی افراد عوارض جانبی زیر را تجربه می‌کنند:

تغییر رنگ دندان

رایج‌ترین عارضه جانبی فلوراید، تغییر رنگ دندان است.
فلوروز، عارضه‌ای است که موجب پدیدار شدن خطوط سفید یا تغییر رنگ روی دندان‌ها می‌شود. فلوروز وقتی اتفاق می‌افتد که کودک در دوران نوزادی بیش‌ از حد فلوراید بخورد و دندان‌های اصلی زیر لثه‌ها رشد کنند. فلوروز در کودکان از زمان تولد تا ۸ سالگی دیده می‌شود.
تغییر رنگ بیشتر در بین کودکانی دیده می‌شود که به‌واسطه استفاده از مکمل‌های فلوراید یا بلعیدن خمیردندان، فلوراید زیادی مصرف کرده‌اند.
متخصصان معتقدند که حتی کودکانی که به دلیل سنشان نمی‌توانند خودشان خمیردندان را تف کنند باید از خمیردندان حاوی فلوراید استفاده کنند.
آکادمی دندان‌پزشکی اطفال آمریکا (AAPD) توصیه می‌کند که به‌محض اینکه اولین دندان کودک رشد کرد، والدین از مقدار خیلی کمی خمیردندان حاوی فلوراید استفاده کنند. با این کار از پوسیدگی دندان کودک پیشگیری می‌شود اما اگر به‌طور تصادفی هم خمیردندان را بلعید خطر فلوروز وجود ندارد.

آلرژی یا تحریک

شاید فرد نسبت به فلوراید واکنش آلرژیک نشان دهد یا دچار تحریکات پوستی شود اما این واکنش‌ها نادر هستند.

اثرات سمی

فلوراید ممکن است برای افرادی که درست از آن استفاده نمی‌کنند یا دوز خیلی بالایی از آن را مصرف می‌کنند، اثرات سمی داشته باشد. اما این اثرات نادر است.
انجمن دندان‌پزشکی آمریکا (ADA) استفاده تخصصی از خمیر فلوراید را برای کودکان زیر ۶ سال توصیه می‌کند. خمیر فلوراید برای کودکان بهتر است چون ممکن است فوم یا ژل آن را ببلعند و دچار حالت تهوع و استفراغ شوند.

توصیه‌هایی برای فلوراید درمانی

CDC و ADA اعلام کرده‌اند که قرار گفتن در معرض مقادیر کمی فلوراید به‌صورت روزانه و منظم بهترین روش برای کاهش خطر پوسیدگی دندان در همه سنین است.
افراد با نوشیدن آب حاوی فلوراید و دو بار در روز مسواک زدن با خمیردندان حاوی فلوراید می‌توانند به این مهم دست یابند. فلوراید درمانی برای کودکان و بزرگ‌سالانی که بیشتر در خطر پوسیدگی هستند، مزایای بیشتری هم دارد.

کودکان

پوسیدگی دندان‌ها شایع‌ترین بیماری مزمن در دوران کودکی است و پنج برابر بیشتر از آسم رواج دارد.
آکادمی پزشکی اطفال آمریکا (AAP) فلوراید درمانی را برای همه کودکانی که رشد دندان‌هایشان شروع شده توصیه می‌کند چون از پوسیدگی، درد و عفونت‌های دندانی دیگر جلوگیری می‌کند.
بسته به درجه خطر پوسیدگی دندان در کودکان، فلوراید درمانی باید هر ۳ تا ۶ ماه توسط دندان‌پزشک تکرار شود.
دندان‌پزشکان جهت کاهش خطر عوارض فلوراید موارد زیر را پیشنهاد می‌دهند:

• والدین باید دندان‌های کودکان را با مقدار کمی خمیردندان حاوی فلوراید مسواک بزنند تا پوسیدگی و خطر فلوروز را کاهش دهند. برای کودکان زیر ۳ سال نباید بیش از مقدار یک قطره یا یک دانه برنج از خمیردندان حاوی فلوراید استفاده کد. برای کودکان ۳ تا ۶ سال این مقدار، به اندازه یک نخود است.
• همیشه بر مسواک زدن کودکان نظارت داشته باشید تا بیش از اندازه خمیردندان مصرف نکنند و اگر می‌توانند بیشتر آن را تف کنند.
• کودکان زیر ۶ سال نباید از دهان‌شویه‌های خانگی حاوی فلوراید استفاده کنند چون ممکن است مقدار زیادی فلوراید را ببلعند.

بزرگ‌سالان

مقدار مصرف فلوراید برای بزرگ‌سالان متفاوت است. پژوهش‌های مختلفی درباره دامنه غلظت، دوز و تناوب آن انجام شده است.
اگر فردی در خطر متوسط به بالای پوسیدگی دندان است بهتر است تحت درمان‌های تخصصی با فلوراید قرار گیرند. متخصصان توصیه می‌کنند که افرادی که در معرض خطر شدید پوسیدگی هستند، دو بار در سال تحت فلوراید درمانی قرار گیرند.
افراد باید درباره خطرات و مزایای فلوراید درمانی با دندان‌پزشک صحبت کنند. باید همه منابع حاوی فلوراید ازجمله خمیردندان و دهان‌شویه در این ارزیابی مدنظر قرار گیرند.
افرادی که در مناطقی زندگی می‌کنند که آب لوله‌کشی آن حاوی فلوراید نیست بیشتر از مزایای فلوراید درمانی بهره می‌برند.

فلوراید درمانی چقدر مؤثر است؟

شواهد بسیاری از آزمایش‌های کنترل‌شده تصادفی که استاندارد طلایی پژوهش‌های علمی هستند نشان می‌دهند که درمان موضعی با فلوراید برای پیشگیری از پوسیدگی مؤثر است.
در یک بررسی سیستماتیک عنوان شده که فلوراید درمانی (مثلاً با استفاده از خمیر فلوراید) تأثیر اساسی بر پیشگیری از پوسیدگی دندان‌های شیری و دائمی دارد.

کلام آخر

فلوراید درمانی برای اکثر افراد بی‌خطر است. حتی عوارض جانبی آن هم در مقایسه با مزایای آن بسیار ناچیز است. بیشترین آسیب احتمالاً زمانی اتفاق می‌افتد که فرد مقادیر بسیار زیادی فلوراید را ببلعد.
این، بدان معنا نیست که همه انواع فلوراید درمانی برای همه افراد در هرزمانی بی‌خطر است. افرادی که دچار پوسیدگی دندان هستند یا در معرض آن قرار دارند باید تردیدهای خود را با دندان‌پزشک در میان بگذارند.