بروکسیسم یا دندان‌قروچه چیست؟
دندان‌قروچه یعنی زمانی که فرد دندان‌هایش را به هم می‌ساید ولی در حال جویدن نیست. هم‌زمان با حرکت محکم فک به طرفین یا جلو و عقب، دندان‌ها به هم ساییده می‌شوند. معمولاً فرد متوجه نمی‌شود که در حال دندان‌قروچه است.
قفل کردن دندان‌ها زمانی اتفاق می‌افتد که فرد دندان‌هایش را روی هم می‌گذارد و عضلات فکش را منقبض می‌کند اما دندان‌هایش را به جلو و عقب تکان نمی‌دهد.
برخی در طول روز یا هنگام شب دندان‌قروچه می‌کنند یا دندان‌هایشان را قفل می‌کنند. دندان‌قروچه کردن در شب چالش بزرگ‌تری است چون کنترل آن سخت‌تر است.
دندان‌قروچه یکی از رایج‌ترین اختلالات خواب است که نوعی فعالیت عصبی-عضلانی ناهشیار است.
دندان‌قروچه موجب درد عضلانی میوفاسیال، اختلال عملکرد مفصل گیجگاهی و سردرد می‌شود. موارد وخیم آن منجر به بروز آرتروز مفاصل گیجگاهی می‌شود.
اثرات دندان‌قروچه
بروکسیسم به قفل کردن یا ساییدن دندان می‌گویند.
ساییدن دندان‌ها به یکدیگر موجب فرسایش آن‌ها، کوتاه شدن، کند شدن یا شکستن آن‌ها می‌شود. قفل کردن دندان‌ها موجب می‌شود روی عضلات، بافت‌ها و ساختارهای دیگر اطراف فک فشار بیاید.
این کار تبعات زیر را در بر دارد:
- سفت شدن و درد فک
- درد لثه‌ها
- حساس، لق یا شکسته شدن دندان‌ها
- صدا کردن یا در رفتن فک
- سردرد خفیف
ممکن است فرد دچار گوش‌درد شود و یکی از دلایل آن، این است که ساختارهای مفصل گیجگاهی نزدیک به کانال گوش هستند. ممکن است فرد دچار درد ارجاعی هم بشود یعنی درد را در محلی غیر از منبع آن حس کند.
اضطراب، افسردگی، اختلال خوردن و بی‌خوابی، علائم کلیدی دیگر هستند. اگر صدای دندان‌قروچه، همسر فرد را اذیت کند ممکن است دچار مشکلاتی در رابطه شوند.
علل دندان‌قروچه
علت دقیق بروکسیسم هنوز ناشناخته است اما عوامل مختلفی در آن نقش دارند.
دندان‌قروچه در کودکان معمولاً پس از رشد اولین دندان‌ها و سپس بعد از رشد دندان‌های دائمی دیده می‌شود و معمولاً پس از رشد کامل دندان‌های بزرگ‌سالی متوقف می‌شود.
قفل کردن دندان‌ها و دندان‌قروچه معمولاً هنگام استرس مثلاً هنگام عصبانیت، اضطراب یا تمرکز اتفاق می‌افتد. پژوهشی مشخص کرده است که فعالیت مغزی و ضربان قلب قبل از وقوع بروکسیسم افزایش می‌یابد که نشان می‌دهد سیستم عصبی مرکزی (CNS) در این اتفاق نقش دارد.
بروکسیسم با ناهنجاری در گاز زدن در ارتباط است یعنی دندان‌ها هنگام بسته شدن فک به‌خوبی روی هم قرار نمی‌گیرند. اگر دندان‌های بالا و پایین به‌خوبی روی هم قرار نگیرند به آن تداخل اکلوزال می‌گویند. با این وجود، آکادمی پزشکی دهان آمریکا اشاره می‌کند که پژوهش‌های علمی این امر را ثابت نکرده است.
در برخی افراد، عضلات صورت هنگام خواب دچار اسپاسم می‌شوند.
از دست رفتن دندان‌ها یا کج بودن آن‌ها هم موجب دندان‌قروچه می‌شود و شاید آزردگی یکی از عوامل آن باشد.
ممکن است بروکسیسم از عوارض جانبی برخی داروها مثل ضدافسردگی، ضد روان‌پریشی و آمفتامین‌ها باشد.
عارضه‌های نورولوژیک مثل بیماری هانتینگتون یا پارکینسون هم می‌تواند علت بروکسیسم باشد. خستگی، مصرف الکل، سیگار کشیدن، وقفه تنفسی در خواب و خرناس هم عوامل مرتبط با آن هستند.
طبق آمار بنیاد ملی خواب، ۸% بزرگ‌سالان و بیم ۱۴ تا ۲۰ درصد کودکان زیر ۱۱ سال هنگام خواب دندان‌قروچه می‌کنند.
در پژوهشی دیگر، ۳۸% والدین گزارش داده‌اند که کودکان زیر ۱۷ سالشان دندان‌قروچه می‌کنند.
بروکسیسم در دوران کودکی شایع‌تر است و در بین افراد بالای ۶۵ سال کمترین فراوانی را دارد.
بروکسیسم در کودکان ممکن است واکنشی نسبت به درد رشد دندان باشد یا هنگام بروز استرس مثلاً برای امتحان یا بحث اتفاق بیفتد. بروکسیسم در کودکان دچار اختلال بیش فعالی هم دیده می‌شود.
راه‌های تشخیص
پزشک یا دندان‌پزشک سابقه پزشکی بیمار را می‌پرسد و او را معاینه می‌کند. نشانه‌هایی که به دنبال آن هستند عبارتند از:
- ناراحتی و درد فک هنگام بیدار شدن از خواب
- ساییدگی دندان
- بزرگ بودن عضلات فک
ساییدگی دندان می‌تواند در اثر محکم مسواک زدن، وجود مواد ساینده در خمیردندان، نوشیدنی‌های غیرالکلی اسیدی و مواد غذایی سفت باشد اما یک متخصص کارآزموده می‌تواند تفاوت بین الگوهای ساییدگی در هر یک را تشخیص دهد.
مطمئن‌ترین روش برای تشخیص بروکسیسم، اندازه‌گیری الکترومیوگرافیک (EMG) است. در این روش، سیگنال‌های الکتریکی عضلات جوشی و گیجگاهی (عضلاتی که برای جویدن استفاده می‌شوند) هنگام جویدن دریافت می‌شود.
در مورد کودکان، دندان‌پزشک پرسش‌هایی مثل اینکه آیا نگران چیزی هستند یا آیا عصبانی هستند یا هنگام خواب چه حسی دارند، می‌پرسد تا علل استرس را پیدا کند.
روش‌های درمانی
۱۴ تا ۲۰ درصد کودکان در خواب دندان‌قروچه می‌کنند.
روش درمان به علت بروکسیسم بستگی دارد. درمان قطعی برای بروکسیسم وجود ندارد اما روش‌هایی برای کاهش علائم وجود دارد و باید علت اصلی را بررسی کرد و آن را از بین برد.
قفل کردن دندان‌ها و دندان‌قروچه در روز با افرایش آگاهی، درمان جسمی یا برخی تمرین‌ها درمان می‌شود اما بروکسیسم شبانه به استراتژی‌های دیگری نیاز دارد چون در کنترل فرد نیست.
اگر مشکل اصلی استرس یا وقفه تنفسی در خواب باشد، درمان آن‌ها کمک می‌کند. پس از درمان باید شرایط دوباره ارزیابی شوند.
در سال ۲۰۱۲، پژوهشگران دریافتند که درمان وقفه تنفسی در خواب، علائم بروکسیسم را کاهش می‌دهد.
داشتن خواب کافی در شب یا ورزش منظم هم به بهبود علائم کمک می‌کند. استفاده از محافظ دندان در شب به سالم ماندن دندان‌ها و مصرف کوتاه‌مدت از داروهای شل کننده عضلات هم به بهبود علائم کمک می‌کند.
آکادمی پزشکی دهان امریکا استفاده از محافظ دندان پلاستیکی سخت را که همه دندان‌های بالا یا همه دندان‌های پایین را پوشش می‌دهد، توصیه می‌کند.
استفاده از محافظ دندان ورزشی توصیه نمی‌شود چون از جای خود بیرون می‌افتند، خیلی حجیم هستند و بیش از آنکه کمک‌کننده باشند آزاردهنده هستند.
محافظ دندان با گذشت زمان فرسوده می‌شود و کارایی‌اش را از دست می‌دهد. اگر استفاده از محافظ دندان متوقف شود احتمالاً علائم و دردها بازمی‌گردند پس استفاده از آن راه‌حلی دائمی نیست.
استفاده از اسپلینت هم راه‌حل دیگری است. برخی اسپلینت‌ها روی دندان‌های بالا و برخی روی دندان‌های پایین قرار می‌گیرند. اسپلینت بسته به نوع طراحی‌اش یا فک را در موقعیت راحت‌تری نگه می‌دارد یا سدی ایجاد می‌کند که خودش به‌جای دندان‌ها آسیب ببیند. اسپلینت قابل تعمیر یا تعویض است.
اگر بروکسیسم در اثر کج بودن دندان‌ها یا ناهنجاری فک باشد، دندان‌پزشک یا ارتودنتیست پیشنهاد هم‌راستا کردن فک یا استفاده از بریس را می‌دهد. با این وجود، آکادمی پزشکی دهان آمریکا این روش را توصیه نمی‌کند چون هم‌راستا نبودن فک‌ها و کجی دندان‌ها به‌عنوان علل بروکسیسم ثابت نشده‌اند.
پرهیز از مواد غذایی و نوشیدنی‌های سرشار از کافئین یا الکل هم مفید است چون این مواد ممکن است دندان‌قروچه را افزایش دهند. جویدن آدامس هم این عارضه را تقویت می‌کند چون قفل کردن دندان‌ها و دندان‌قروچه در حافظه عضلات حک می‌شود.
ترفند دیگر، آرام‌بخشی به عضلات فک با حوله گرم یا حوله برقی برای کاهش انقباض عضلات است که بهتر است یک‌بار در روز انجام شود.
پیشگیری
کنترل استرس و اضطراب برای کاهش یا پیشگیری از بروکسیسم مفید است.
توصیه می‌شود که بهداشت خواب را رعایت کنید مثلاً در اتاق ساکت، تاریک و خنک بخوابید و از تلویزیون، کامپیوتر یا ابزارهای کاری دیگر دور باشید.
بهتر است چند ساعت قبل از خواب به امور آرامش‌بخش بپردازید و روتین خوابتان تسکین‌دهنده باشد. این روتین برای کودکان شامل حمام گرم، خواندن کتاب یا گوش دادن به موسیقی است.
خوابیدن به پهلو یا روی شکم و ورزش هم کمک می‌کند.
متخصص کودکان هم می‌تواند به کاهش یا درمان بروکسیسم در کودکان کمک کند.
دیدگاهتان را بنویسید