تحلیل ریشه – علل و درمان
تحلیل ریشه (RR) به معنای از بین رفتن تدریجی عاج و سمنتوم در اثر عمل ادونتوکلاست‌هاست. RR ممکن است به‌عنوان یک پدیده فیزیولوژیک یا پاتولوژیک رخ دهد و به اشکال مختلف ظاهر می‌شود.
تحلیل ریشه خارجی (ERR) ابتدا در کنار ریشه ظاهر می‌شود، به‌عنوان مثال:
- سرویکال، یعنی محدود به محل اتصال سیمان به مینا است.
- موضعی، یعنی محدود به یک‌سوم تاجی میانی یا اپیکال ریشه است.
- تعمیم‌یافته، یعنی ممکن است بیش از یک‌سوم سطح ریشه را تحت تأثیر قرار دهد.
- التهابی. اگرچه RR معمولاً التهابی است، یک نوع کمتر رایج آن، تحلیل جایگزینی است، که در آن ساختار دندان جذب‌شده با استخوان جایگزین می‌شود که بیشتر به‌عنوان آنکیلوز شناخته می‌شود و به اختصار RER (جذب خارجی جایگزین) خوانده می‌شود.
همچنین تحلیل داخلی ریشه (IRR) در ابتدا در کانال ریشه ظاهر می‌شود، به‌عنوان مثال:
- موضعی، به این معنی که ممکن است در یک‌سوم ریشه یا تاج یا حتی هر دو دیده شود.
- تعمیم‌یافته، بیش از یک‌سوم سطح کانال ریشه را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
RR ممکن است در هر یک‌سوم ریشه رخ دهد یا حتی ممکن است کل ریشه را تحت تأثیر قرار دهد. تشخیص این که آیا نوع تحلیل RR، ERR یا IRR است مهم است. چون تشخیص نادرست ممکن است منجر به انتخاب برنامه درمانی نامناسب شود. شایع‌ترین علت قابل شناسایی برای RR جراحت است. چگونه می‌توانیم تشخیص دهیم که RR داخلی است یا خارجی؟ معمولاً با ۲ تصویر پری‌آپیکال، که تنها تفاوت در تصویر دوم تغییر ۱۰ تا ۱۵ درجه زاویه افقی است. اگر RR در تصویر دوم «حرکت» داشته باشد، پزشک متوجه خواهد شد که RR خارجی است. با این حال، اگر به نظر می‌رسد RR در تصویر دوم در همان مکان باقی مانده است، پزشک متوجه می‌شود که IRR است. روش دیگر تهیه یک تصویر CBCT محدود است که معمولاً برای دیدن داخلی یا خارجی بودن RR کافی است.
چه چیزی باعث تحلیل ریشه بزرگ‌سالان می‌شود؟
ERR سطح ریشه را تحت تأثیر قرار می‌دهد و نتیجه شایع لکساسیون و آسیب افتادن دندان است. ERR می‌تواند به‌سرعت پیشرفت کند، به‌طوری که در صورت عدم درمان، کل سطح ریشه ممکن است در عرض چند ماه جذب شود. ERR همچنین بر دندان‌های دچار پریودنتیت اپیکال مزمن تأثیر می‌گذارد. یکی از شایع‌ترین علل RR اپیکال، حرکت بیش از حد دندان در ارتودنسی است. در واقع، اگر فشارهای ارتودنسی بسیار قوی‌تر از تحمل بدن باشد، ممکن است باعث تسریع بروز RR تعمیم‌یافته داخلی و خارجی شود. سایر علل جراحت دهان که منجر به RR می‌شود عبارتند از آسیب‌های ورزشی، نزاع، تصادفات اتومبیل و غیره.
در مورد RER (آنکیلوز)، نمود بالینی آن کاملاً منحصربه‌فرد است. به‌عنوان مثال، هنگامی‌که دندان با دسته آینه دندانپزشکی ضربه می‌خورد، صدای فلزی بلندی می‌دهد. هنگامی‌که با رادیوگرافی انجام می‌شود، سه‌چهارم ریشه را می‌توان با استخوان جایگزین کرد و زمانی که پزشک تلاش می‌کند تحرک را بررسی کند، تاج کاملاً ثابت خواهد بود. حتی زمانی که بیشتر ریشه با استخوان جایگزین شده است، تثبیت شدن دندان (یعنی جایگزینی استخوان متوقف شده است) و چندین سال به‌خوبی کار کردن آن غیرمعمول نیست!
علاوه بر جراحت، علل دیگری نیز برای RR وجود دارد، از جمله گرم شدن بیش از حد دندان در حین بلیچ داخلی تاج، کاشت مجدد دندان‌های کنده‌شده، شیمی‌درمانی برای برخی از بیماران سرطانی و غیره.
ترمیم تحلیل ریشه
مطالعات نشان داده‌اند که سیلیکات‌های کلسیم در مهار RR کاملاً موفق هستند. به‌عنوان مثال، در مواردی که ناحیه تحلیل مستقیماً قابل دسترسی است (مانند RR خارجی در شکل ۱)، پزشک باید بیودنتین (سپتودونت) را مخلوط کرده و با حامل آمالگام روی ناحیه تحلیل قرار دهد. بیودنتین را می‌توان در چند دقیقه قرار داد زیرا سفتی اولیه تقریباً ۱۰ تا ۱۲ دقیقه پس از مخلوط شدن رخ می‌دهد (زمان سفت شدن تا حدی تحت تأثیر دما و رطوبت محیط است) (شکل‌های ۲ تا ۴). سهولت کارکرد و کیفیت زیست-سازگار بیودنتین متشکل از سیلیکات کلسیم، آن را به یک ماده‌ترمیم کننده خوب برای RR تبدیل کرده است. پیگیری‌های طولانی‌مدت نشان می‌دهد که بیودنتین پایدار است.
هر زمان که یک آسیب ورزشی یا تصادف با اتومبیل یا دوچرخه، یا حتی درمان تهاجمی ارتودنسی همراه با جراحت دهان وجود دارد، یک پزشک خوب باید احتمال بالای RR را در نظر داشته باشد. بنابراین، پس از ثبت دقیق واکنش‌ها به تمام آزمایش‌های بالینی (مانند رادیوگرافی، ضربه، لمس، تحرک، واکنش به تحریک حرارتی، آزمایش پالپ الکتریکی، تغییر رنگ کرونر و پروب پریودنتال)، از بیمار بخواهید ۲ هفته بعد برگردد و آزمایش را تکرار کند. اگر یافته‌های آزمایش ۲ هفته بعد مانند یافته‌های اول باشد، پس از ۶ هفته از بیمار بخواهید که بازگردد و یافته‌ها را با آزمایش اولیه مقایسه کنید. اگر هیچ تغییر آشکاری در پاسخ به آزمایش وجود نداشته باشد، بیمار باید هر ۳ تا ۴ ماه یک‌بار به مدت حداقل ۲ سال برای آزمایش بعدی مراجعه کند.
از پزشکان خواسته می‌شود که تمام تصاویر رادیوگرافی و یافته‌های آزمایش را حداقل به مدت ۵ سال نگه دارند. در این عصر دیجیتال، این نباید مشکلی ایجاد کند. بعداً ممکن است بیمار درخواست دسترسی به این داده‌ها را بدهد. علاوه بر این، سال‌ها بعد، برخی از وکلا ممکن است تلاش کنند نشان دهند که چگونه پزشک تصمیمات ضعیفی گرفته است. بنابراین، حفظ این داده‌ها بهترین دفاع برای پزشک خوب است.
دیدگاهتان را بنویسید