چرا دندان‌های حساس داریم و دورنمای حساسیت دندان چیست؟

آیا تابه‌حال پس از گاز زدن بستنی یا خوردن یک قاشق سوپ داغ احساس درد یا ناراحتی کرده‌اید؟ اگر چنین بوده، بدانید که تنها نیستید. با این‌که درد ناشی از خوردن مواد غذایی سرد یا داغ می‌تواند نشانه پوسیدگی باشد اما در بین افرادی که دندان‌های حساس دارند هم این درد شایع است.
حساسیت دندان یا «حساسیت عاجی» دقیقاً همان چیزی است که از نام آن برمی‌آید: درد یا ناراحتی در دندان‌ها در واکنش به برخی محرک‌ها مثل دمای پایین یا بالا.
ممکن است مشکلی موقتی یا مزمن باشد و یک دندان، چند دندان یا همه دندان‌های فرد را درگیر کند. علل مختلفی دارد اما اکثر موارد آن به‌راحتی با تغییر رژیم بهداشت دهان و دندان درمان می‌شود.

علائم دندان‌های حساس

افراد دارای دندان‌های حساس در واکنش به برخی محرک‌ها درد یا ناراحتی را تجربه می‌کنند. ممکن است این درد را در ریشه‌های دندان‌های حساس احساس کنید. رایج‌ترین محرک‌های آن عبارتند از:

• مواد غذایی و نوشیدنی‌های داغ
• مواد غذایی و نوشیدنی‌های سرد
• هوای سرد
• مواد غذایی و نوشیدنی‌های شیرین
• مواد غذایی و نوشیدنی‌های اسیدی
• آب سرد، مخصوصاً هنگام تمیز کردن دندان‌ها
• مسواک زدن یا نخ دندان کشیدن
• دهان‌شویه‌های حاوی الکل

ممکن است علائم بنا به دلایل نامشخصی بیایند و بروند. این علائم می‌توانند خفیف یا شدید باشند.

چه چیزی موجب حساسیت دندان می‌شود؟

برخی افراد به‌طور طبیعی به دلیل نازک بودن مینای دندانشان، دندان‌های حساس‌تری دارند. مینا، لایه خارجی دندان است که از آن محافظت می‌کند. در بسیاری از موارد، مینای دندان به دلایل زیر از بین می‌رود:

• محکم مسواک زدن دندان‌ها
• استفاده از مسواک هارد (سفت)
• دندان‌قروچه کردن در خواب
• خوردن و نوشیدن زیاد مواد غذایی اسیدی

گاهی عارضه‌های دیگر موجب حساسیت دندان می‌شوند. مثلاً ریفلاکس معده (GERD) موجب می‌شود که اسید از معده و مری بالا بیاید و در طول زمان، دندان‌ها را ساییده کند. عارضه‌هایی که موجب استفراغ منظم می‌شوند مثل گاستروپارز (فلج معده) و بولیمیا (پرخوری عصبی) هم موجب می‌شوند که اسید مینای دندان را از بین ببرد.
تحلیل لثه موجب می‌شود بخش‌هایی از دندان بدون پوشش و محافظ بماند و در نتیجه موجب حساسیت می‌شود.
پوسیدگی دندان، شکستن دندان‌ها، ترک خوردن دندان‌ها و ساییده شدن پرشدگی یا تاج‌ها هم دنتین دندان را بدون پوشش می‌کند و موجب حساسیت می‌شود. در این صورت، احتمالاً حساسیت را در یک دندان یا یک ناحیه از دهان حس خواهید کرد نه در اکثر دندان‌ها.
پس از درمان‌هایی مثل پر کردن دندان، تاج‌گذاری یا بلیچینگ دندان‌ها احتمالاً به‌طور موقتی دچار حساسیت دندان می‌شوید. در این موارد هم حساسیت به یک دندان یا دندان‌های اطراف دندانی که تحت درمان قرار گرفته محدود می‌شود. این مشکل پس از چند روز از بین خواهد رفت.

نحوه تشخیص حساسیت دندان چگونه است؟

اگر اولین بار است که حساسیت دندان را تجربه می‌کنید به دندان‌پزشک مراجعه کنید. او دندان‌ها را معاینه می‌کند و به دنبال مشکلات بالقوه مثل پوسیدگی، شل شدن پرشدگی‌ها یا تحلیل لثه که موجب حساسیت دندان می‌شود می‌گردد.
دندان‌پزشک این کار را در طول جرم‌گیری دندان انجام می‌دهد. او دندان‌ها را جرم‌گیری و آن‌ها را معاینه می‌کند. ممکن است با استفاده از ابزار دندان‌پزشکی دندان‌ها را برای تشخیص حساسیت بررسی کند یا برای تشخیص احتمال پوسیدگی رادیوگرافی انجام دهد.

حساسیت دندان چگونه درمان می‌شود؟

اگر حساسیت دندان خفیف باشد می‌توانید از درمان‌های غیرتجویزی استفاده کنید.
از خمیردندانی استفاده کنید که برچسب «برای دندان‌های حساس» دارد. این نوع خمیردندان‌ها حاوی مواد تحریک‌کننده نیستند و شاید مواد بی‌حس‌کننده داشته باشند که مانع از رسیدن ناراحتی و درد به عصب دندان می‌شوند.
دهان‌شویه بدون الکل استفاده کنید چون تحریک‌کنندگی کمتری دارد.
استفاده از مسواک نرم‌تر و ملایم مسواک زدن هم کمک می‌کند. مسواک‌های نرم، برچسب «سافت» دارند.
این نوع درمان‌ها در طول زمان نتیجه می‌دهند. احتمالاً پس از یک هفته نتیجه آن‌ها را خواهید دید.
اگر درمان‌های خانگی نتیجه نداد باید با دندان‌پزشکتان درباره خمیردندان و دهان‌شویه تجویزی صحبت کنید. شاید او در مطب روی دندان‌هایتان ژل فلوراید یا ماده بی‌حس‌کننده قرار دهد. این مواد به تقویت مینا و محافظت از دندان کمک می‌کنند.

درمان بیماری‌هایی که موجب حساسیت دندان می‌شوند

اگر بیماری‌های زمینه‌ای موجب حساسیت دندانتان شده است باید قبل از این‌که موجب از بین رفتن مینا و آسیب رساندن به دندان‌ها شوند، آن‌ها را درمان کنید.
ریفلاکس معده (GERD) را می‌توان با داروهای کاهش‌دهنده اسید درمان کرد و برای درمان بولیمیا (پرخوری عصبی) باید به روان‌پزشک مراجعه کرد.
بیماری تحلیل لثه را می‌توان با مسواک زدن ملایم‌تر و رعایت بهداشت دهان و دندان درمان کرد. در موارد حساسیت و ناراحتی شدید به دلیل تحلیل شدید لثه، دندان‌پزشک روش گرافت لثه را پیشنهاد خواهد داد. در این روش، بافت از سقف دهان برداشته و روی ریشه قرار داده می‌شود تا از دندان‌ها محافظت کند.
در طول روز باید هشیار باشید که دندان‌قروچه نکنید یا دندان‌هایتان را روی هم فشار ندهید. کاهش استرس و مصرف کافئین قبل از خواب به پیشگیری از دندان‌قروچه هنگام خواب کمک می‌کند. اگر این راه‌حل نتیجه نداد می‌توانید هنگام خواب برای جلوگیری از دندان‌قروچه و آسیب رسیدن به دندان‌ها از محافظ دهان استفاده کنید.

دورنمای حساسیت دندان چیست؟

اگر حساسیت دندان، خوردن را برایتان دشوار کرده برای پیدا کردن راه‌حل با دندان‌پزشکتان مشورت کنید. خمیردندان‌ها و دهان‌شویه‌های زیادی برای دندان‌های حساس در بازار موجود هستند که برای خرید نیازی به نسخه ندارند.
اگر این محصولات مؤثر نبودند با دندان‌پزشکتان برای تجویز خمیردندان و دهان‌شویه تخصصی صحبت کنید. اگر علائم پوسیدگی یا خرابی بالقوه ریشه دندان را مشاهده کردید باید به دندان‌پزشک مراجعه کنید تا هرچه سریع‌تر تحت درمان قرار گیرید و از عوارض بیشتر در امان باشید. این علائم عبارتند از:

• دندان‌درد مداوم بدون علت معین
• حساسیت یک دندان
• درد شدیدتر
• لکه شدن سطح دندان‌ها
• درد هنگام گاز زدن و جویدن