تحلیل دندان – داخلی و خارجی: علل، علائم و درمان
به‌طور خلاصه تحلیل دندان وقتی اتفاق می‌افتد که برخی سلول‌های بدن شروع به خوردن بخشی از ساختار دندان می‌کنند. اگر به شما گفته شده که دچار تحلیل دندان یا ریشه هستید، احتمالاً پرسش‌های زیادی دارید. این عارضه دقیقاً چیست؟ آیا باید دندانتان را بکشید؟ آیا این مشکل به دندان‌های دیگر هم سرایت می‌کند و بر سلامت عمومی دهان و دندانتان تأثیر می‌گذارد؟ آیا درمان آن ممکن است؟
این مشکل در بین بزرگ‌سالان نسبتاً غیرمتداول است و بسیاری از افراد تا زمانی که دندان‌پزشکشان این عارضه را تشخیص نداده، حتی نام آن به گوششان نخورده است. پس ما در این مقاله دقیقاً توضیح خواهیم داد که تحلیل دندان به چه معناست، چه اشکال مختلفی دارد و چگونه درمان می‌شود.
تحلیل دندان چیست؟
اصطلاح «تحلیل» به فرایندی اشاره دارد که در آن یک بخش از بدن، بخش دیگری را درون خود می‌کشد یا جذب می‌کند. این اتفاق ممکن است در بافت‌های مختلف واقع در نواحی متعدد بدن صورت بگیرد. در فرایند تحلیل ریشه و دندان، بخش‌هایی از دندان توسط سلول‌هایی به نام استخوان‌کاه (استئوکلاست) تجزیه می‌شوند.
این فرایند ممکن است به‌صورت داخلی در پالپ دندان یا به‌صورت خارجی در مینا یا سمان اتفاق بیفتد. آخری، شایع‌تر است. گاهی تحلیل خارجی لثه همراه با تحلیل داخلی اتفاق می‌افتد.
تحلیل معمولاً از سطح خارجی دندان شروع می‌شود و ممکن است به‌تدریج به سمت داخل حرکت کند. علاوه بر از دست دادن بخشی از دندان، ممکن است دچار التهاب لثه و علائم دیگ این عارضه شوید.
قبل از این‌که به جزئیات بیشتر بپردازیم، نکاتی درباره تحلیل ارائه می‌دهیم:
- افرادی که دچار می‌شوند معمولاً درد و علائمی ندارند.
- ممکن است تحلیل خارجی، اشتباه تشخیص داده شود؛ مشورت با دندان‌پزشک دیگر ضروری است.
- ممکن است درمان عصب کشی به درمان تحلیل داخلی کمک کند اما اگر خرابی زیاد باشد، ممکن است دندان کاملاً بشکند و عملکرد آن از بین برود.
- تحلیل معمولاً پیش‌رونده است اما حتی موارد بسیار وسیع را هم می‌توان گاهی بازگرداند.
مشاوره تلفنی
انواع تحلیل دندان
بسته به ناحیه دقیق درگیر شده، تحلیل به دو دسته اصلی تقسیم می‌شود.
تحلیل داخلی دندان
همان‌طور که از نامش پیداست، تحلیل داخلی بر داخل دندان‌ها تأثیر می‌گذارد. در مقایسه با تحلیل خارجی نسبتاً غیرمتداول است و مردان بیشتر از زنان دچار آن می‌شوند. تحلیل داخلی در افرادی که اخیراً دچار ترومای دندان شده‌اند یا جراحی سنگین دهان و دندان مثل کاشت دندان داشته‌اند، شایع‌تر است.
اکثر بیمارانی که دچار تحلیل داخلی می‌شوند از این مشکل خبر ندارند چون مشاهده آن از بیرون دشوار است. بنابراین، اکثر موارد تحلیل داخلی معمولاً در رادیوگرافی مشخص می‌شود که بخشی از معاینه دندانپزشکی است.
تحلیل داخلی دندان در رادیوگرافی به‌صورت نقاط تیره و از بین رفتن کامل بافت داخلی مشخص می‌شود.
تحلیل خارجی دندان
این مشکل، شایع‌تر از تحلیل داخلی است و ممکن است هر قسمت از دندان را تحت تأثیر قرار دهد. اگر از سمان اطراف ریشه شروع شود به آن تحلیل خارجی ریشه می‌گویند. تحلیل خارجی در سطح بیرونی دندان به‌صورت سوراخ‌ها یا لب‌پر شدگی‌های عمیق ظاهر می‌شود. تحلیل اگر به ریشه‌های دندان برسد، در رادیوگرافی به‌صورت مسطح شدن نوک ریشه‌ها و تحلیل ارتفاع آن‌ها مشاهده می‌شود.
تحلیل خارجی به انواع مختلفی تقسیم می‌شود:
التهابی
تحلیل التهابی خارجی معمولاً در اثر ترومای طولانی‌مدت دندان اتفاق می‌افتد که در نهایت موجب تحلیل پاتولوژیک می‌شود. برخی از رایج‌ترین علل این نوع تحلیل عبارتند از: خشک شدن سطح ریشه پس از تروما، جراحی، جراحت لیگامان پریودنتال (PDL)، فشار یا آشکار شدن کامل لوله‌های دنتین.
سطحی
این نوع تحلیل معمولاً زیاد شدید نیست و معمولاً پس از مشاهده تصادفی در رادیوگرافی تشخیص داده می‌شود. به آن، تحلیل التهابی گذرا هم می‌گویند و معمولاً بهبود می‌یابد و فقط باید تحت نظر باشد.
علل رایج این عارضه عبارتند از: جراحت محدود و موضعی ریشه دندان یا نواحی اطراف. پس از جراحت، ناحیه مورد نظر قبل از شروع به بهبودی، ۲ تا ۳ هفته دچار فعالیت استخوان‌کاه (خورده شدن استخوان توسط سلول‌ها) می‌شود. اگر مشکل فقط محدود به سمان یا مینا باشد، احتمالاً بهبودی کامل حاصل می‌شود. اما اگر مشکل به دنتین برسد، کانتور مجدد لازم خواهد بود.
طوق دندانی
تحلیل طوق دندانی خارجی به ضایعه‌ای موضعی اشاره دارد که در منطقه طوق دندان دقیقاً بالای جایی که ریشه شروع می‌شود قرار دارد. این مشکل به‌ندرت به پالپ سرایت می‌کند معمولاً به دلیل ترومای طولانی‌مدت ایجاد می‌شود که موجب رشد عمودی و افقی ضایعه پس از درمان پریودنتال، تروما یا سفید کردن دندان می‌شود.
جایگزینی
این نوع تحلیل ریشه پس از سفت شدن و جوش خوردن استخوان لثه‌ای (استخوانی که دندان‌ها را در جای خود نگه می‌دارد) اتفاق می‌افتد. در این عارضه بافت دندان تحلیل رفته و سپس با استخوان کاملاً جایگزین می‌شود.
علت این اتفاق به‌خوبی شناخته نشده است. اما اکثر متخصصان ارتودنسی و دندان‌پزشکان معتقدند که این فرایند بلافاصله پس از بین رفتن PDL و یکی شدن دندان و استخوان شروع می‌شود. آسیب به PDL در آزادسازی تنظیم‌کننده محافظتی که به جلوگیری از تحلیل ریشه کمک می‌کند، اخلال ایجاد می‌کند.
علل تحلیل دندان
عوامل مختلفی موجب تحلیل رفتن دندان‌ها می‌شود. شایع‌ترین علت تحلیل خارجی، جراحت دندان‌ها و دهان است که موجب تورم و از بین رفتن بافت و استخوان اطراف دندان‌های جراحت‌دیده می‌شود. چنین جراحاتی معمولاً در اثر تروما، دندان‌قروچه، استفاده بلندمدت از ابزارها ارتودنسی مثل براکت‌ها یا بلیچ دندان ایجاد می‌شوند.
رایج‌ترین علت تحلیل داخلی، ترومای دندان در اثر عدم درمان پوسیدگی یا آبسه است.
آیا عوارضی وجود دارد؟
تحلیل اگر به درستی درمان نشود، ممکن است منجر به عوارضی شود؛ از جمله:
- عفونت
- تغییر رنگ و ضعیف شدن دندان‌ها
- کج شدن دندان‌ها
- لب‌پر شدن
- حفره‌هایی شبیه به پوسیدگی
- تحلیل لثه
- از دست رفتن کامل دندان‌ها
- دندان‌درد
علائم تحلیل دندان
تحلیل ریشه، علائم خیلی مشخصی ندارد. در برخی موارد، بیمار سال‌ها متوجه این مشکل نمی‌شود. اما با وخیم شدن تحلیل، علائم ظاهر می‌شوند.
رایج‌ترین علائم عبارتند از:
- درد از تاج، ریشه یا داخل دندان شروع می‌شود
- قرمزی و تورم لثه‌ها
- فاصله‌های نابرابر بین دندان‌ها
- دندان‌های شکننده
- ایجاد حفره در دندان‌ها
- لکه‌های صورتی روی مینا
تشخیص
تشخیص تحلیل ریشه به بخشی از دندان که درگیر شده بستگی دارد. در مورد تحلیل داخلی، دندان‌پزشک نقاط تیره‌ای درون دندان در رادیوگرافی مشاهده می‌کند. پس از رادیوگرافی، سابقه مفصل دندانپزشکی شما گرفته می‌شود تا جراحات گذشته یا درمان‌هایی که موجب بروز این مشکل شده‌اند شناسایی شوند.
ممکن است دندان‌پزشک دندان را معاینه هم بکند. این معاینه شامل موارد زیر است: رادیوگرافی، تماس ماده سرد و داغ با دندان برای فهمیدن مشکل، وسعت آن و آسیب‌های دیگری که ممکن است موجب شده باشد.
تحلیل خارجی را می‌توان با چشم غیرمسلح دید، بنابراین تشخیص آن ساده‌تر است. مراحل تشخیص آن شبیه به تحلیل داخلی است.
درمان
درمان تحلیل ریشه برحسب جزئیات هر مورد متفاوت است. اگر دندان‌پزشک بتواند به‌موقع علائم خارجی را تشخیص دهد و سلول‌های تخریب‌کننده را از بین ببرد، احتمالاً نیازی به مراقبت‌های دندانپزشکی بیشتر نیست. اما اگر بیشتر ساختار دندان درگیر شده باشد، فیلینگ یا روت کانال درمان انتخابی خواهد بود.
در صورتی که آسیب خیلی گسترده باشد، باید دندان درگیر را کشید. در این‌صورت، تکنیک‌های متعدد دندانپزشکی زیبایی به بازسازی لبخند کمک می‌کنند.
نتیجه‌گیری
تحلیل لثه در بزرگ‌سالان معمولاً نشان‌دهنده عفونت یا جراحت زمینه‌ای دندان است که ممکن است موجب آسیب طولانی‌مدت و حتی از دست دادن کامل دندان شود. ممکن است علائم تحلیل دندان تا زمانی که بیماری به مراحل وخیم‌تر نرسیده باشد قابل تشخیص نباشد. معاینه‌های روتین دندانپزشکی برای تشخیص به‌موقع و درمان سریع مشکل پیشنهاد می‌شود.
پرسش‌های متداول
آیا تحلیل دندان دردناک است؟
بله، این احتمال وجود دارد که همه بیماران دچار درد شوند. اما درد در برخی انواع تحلیل ریشه نسبتاً غیرمتداول است.
تحلیل ریشه چقدر شایع است؟
تحلیل ریشه معمولاً ۵ تا ۱۰ درصد کل جمعیتی که هرگز هیچ نوع درمان ارتودنسی را انجام نداده‌اند درگیر می‌کند. این عارضه یکی از شایع‌ترین دلایل از دست رفتن دندان در بین مردن جهان است.
آیا تحلیل دندان منتشر می‌شود؟
در تحلیل داخلی ریشه، معمولاً مشکل از لایه عمیق‌تر دندان شروع می‌شود و به سمت بیرون منتشر می‌شود. تحلیل لثه هم مانند میوه خرابی در ظرف که میوه‌های سالم اطراف خود را خراب می‌کند، به لثه‌ها و دندان‌های مجاور سرایت می‌کند و آن‌ها را از بین می‌برد.
آیا تحلیل دندان قابل بازگشت است؟
در برخی موارد احتمال بازگشت تأثیرات وجود دارد. معمولاً آسیب را می‌توان ترمیم کرد نه بازگرداند. دندان‌پزشکتان با توجه به شرایط شما، راهنمایی‌تان خواهد کرد.
آیا تحلیل لثه، یک بیماری خودایمنی است؟
تحلیل ایدیوپاتیک ریشه، نوعی تحلیل ریشه است که ماهیت خودایمنی دارد. این عارضه معمولاً افرادی را درگیر می‌کند که دچار تصلب پوست هستند و معمولاً در گزارش‌های رادیولوژی دندان تشخیص داده می‌شود. اما این عارضه کاملاً نادر است.
تحلیل نرمال دندان چیست؟
با وجود این‌که این مشکل در بزرگ‌سالان ممکن است موجب آسیب بلندمدت به دندان اصلی شود اما در دندان‌های شیری، فرایند رشدی نرمالی است. دندان‌های شیری همه کودکان در دوران رشد به تحلیل دوباره ادامه می‌دهند. این فرایند اهمیت دارد چون راه را برای جایگزین شدن دندان‌های شیری باز می‌کند. اما تشخیص تفاوت بین تحلیل نرمال دندان و پوسیدگی ناشی از شیشه شیر (عارضه‌ای که در آن دندان‌های کودک به دلیل مصرف زیاد نوشیدنی‌های قندی با قند پوشیده می‌شوند) اهمیت دارد.
دیدگاهتان را بنویسید